گون (1)

Astragalus spp.

Family: Fabaceae (Papilionaceae)

English name: astragal, Feal broom, Locoweed  (2)

ريخت شناسي گياه: گياهي علفي يا درختچه‌اي است. برگها مركب تك شانه‌اي باريك يا داراي چند جفت برگچه، معمولاً كامل با دمبرگ غير منتهي به پيچك مي‌باشند. از با ارزش ترين جنسهاي گون subgenus Tragacanth مي‌باشد كه در برگيرنده گون‌هاي تيغي و توليد كننده كتيرا است. كتيرا صمغ طبيعي تراوش شده يا بدست آمده از گونه‌هاي مختلف گون مي‌باشد كه بوسيله بريدگي در قسمت تنه و شاخه گياه بدست مي‌آيد. كتيرا معمولاً نازك، پهن، مسطح، كم و بيش انحنادار و نواري شكل، به رنگهاي سفيد يا زرد كم رنگ، شفاف و بدون مزه مي‌باشد (1، 2).

اين جنس در ايران 800 گونه گياهي دارد كه از گونه‌هاي مختلف اين گياه در ايران استفاده سنتي به عمل مي‌آيد (1).

محل رويش: گونه‌هاي مولد كتيرا بيشتر در مناطق گرم و اراضي خشك و باير و كوهستاني مي‌رويند. بهترين نمونه كتيرا كه ارزش اقتصادي دارد از جنوب آسيا بخصوص ايران بدست مي‌آيد. اين گياه معمولاً در مناطق كوهستاني زاگرس از غرب اروميه تا زرد كوه و سبز كوه بختياري پراكندگي دارد (1، 2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در گونه A. gossypinus Fisch.، كتيرا در نيمه دوم تابستان از گياهان دو ساله برداشت مي‌شود (3).

قسمت مورد استفاده: گم (Gum) (2).

كاربرد درماني: تقويت كننده بدن و انرژي زا مي‌باشد (2).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: ريشه گون ممكن است در بيماران مبتلا به نفروپاتي غشايي ايديوپاتيك مفيد باشد (4). ريشه گون بر پيشرفت بيماري كليه ناشي از ديابت اثر پيشگيري كننده و درماني دارد (5).

احتياط مصرف: مصرف خوراكي اين گياه گاهي اوقات حساسيت‌هاي شديد ايجاد مي‌نمايد و همچنين در اثر مصرف خارجي آن بروز درماتيت تماسي گزارش شده است (2).

منع مصرف: مطلبي يافت نشد.

تركيبات شيميايي: مواد معدني، ساكاريد (6).

نحوه و ميزان مصرف: از ريشه خشك شده 6-2 گرم و از عصاره آبي آن 12-4 ميلي‌ليتر روزانه ميل شود (7).

مصرف غذايي: گم گياه بعنوان عامل تثبيت كننده و قوام دهنده در صنايع غذايي بكار ميرود (2).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Switz.: Tender wet; Uk.: Keltrol (2).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 2002: 1504

3- زرگري، علي. گياهان دارويي. (جلد 1). موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1360: 9-447

4- Am J Kidney Dis. 2007; 50 (6): 1028-32

5- J Ethnopharmacol. 2007; 114 (3): 387-92

6- Jean Bruneton. Pharmacognosy Phytochemistry Medicinal Plants. 1995: 89

7- Bette Lagow . PDR for Herbal Medicines. 2004: 57