بومادران، بومادران هزار برگ (1)
Achillea millefolium L.
Family: Asteraceae
English Name: Milfoil, Common Yarrow
ريخت شناسي گياه: گياه پايا، ايستاده به ارتفاع 50-30 سانتيمتر. ساقه ايستاده، ساده يا در بخش فوقاني منشعب. برگها پوشيده از كرك، دو بار منقسم و ته شانه‌اي، پهن دراز – سرنيزه‌اي يا خطي. گل به رنگ سفيد يا سفيد متمايل به زرد يا سفيد متمايل به ارغواني، مجتمع در كپه‌هاي كوچك بصورت ديهيم شكل. ميوه فندقه (2).
محل رويش: در ارتفاعات البرز به ويژه دماوند، گچسر، كندوان، پلور، اروميه، تبريز و راسوند پراكندگي دارد (2).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: قسمتهاي هوايي در زمان گل دهي و قبل از تشكيل بذر جمع‌آوري مي‌گردد (3، 4).
قسمت مورد استفاده: سرشاخه‌هاي گلدار (3، 5).
كاربرد درماني: قابض، تونيك، معرق و ضداسپاسم و براي درمان سرماخوردگي، كوليك، هيستري، صرع، روماتيسم و پيشگيري از پيري زود هنگام پوست مفيد است (6).
اثرات فارماکولوژیک: فلاونوئیدهای موجود در بومادران دارای خاصیت اسپاسمولیتیک هستند. این گیاه محرک جریان صفراوی می باشد. همچنین خواص ضدالتهابی و ضد ادم نیز دارا می باشد.
موارد مصرف: استفاده از گیاه بومادران در درمان بی اشتهایی، سو هاضمه و اختلالات کبدی و صفراوی تایید شده است. از این گیاه در درمان کرامپهای سایکوسوماتیک زنانه, درمان حمایتی در مشکلات کبدی و التبام زخمها استفاده می شود. در طب سنتی از این گیاه در درمان بواسیر خونریزی دهنده، اختلالات قاعدگی و تعریق بیش از حد استفاده می شود.
از گیاه بومادران بصورت ترکیبی در داروهای مسهل، ضد سرفه، داروهای بیماریهای زنان و درمان اختلالات عروقی نظیر واریس استفاده می شود.
احتياط مصرف: بومادران گياه غيرسمي است، اما Thujone موجود در اسانس گياه، سمي است كه در دوز كم نيز ممكن است مسموميت ايجاد كند. Thujone باعث سقط جنين شده و محرك قاعدگي مي‌باشد. فعاليتهاي آلرژيك اين گياه مربوط به سزكوئي ترپن لاكتونهاي آن مي‌باشد (9).
منع مصرف: در دوران بارداري و شيردهي مصرف نشود (9).
تركيبات شيميايي: اسانس، اسيدهاي آمينه، آلكالوئيد، فلاونوئيد، تانن (9).
نحوه و ميزان مصرف:
1- دم كرده: 4-2 گرم گياه خشك، سه بار در روز ميل شود (9).
2- عصاره مائي: به نسبت 1:1 در الكل 25%، 4-2 ميلي‌ليتر سه بار در روز ميل شود (9).
3- تنتور: به نسبت 1:5 در الكل 45%، 4-2 ميلي‌ليتر سه بار در روز ميل شود (9).
مصرف غذايي: اگر غلظت Thujone از 5/0 ميلي‌گرم به ازاي هر كيلو وزن بدن در محصول نهايي تجاوز نكند، در مواد غذايي كاربرد دارد (9).
نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:
Ger.: Kneipp schafgarbe pflanzentost; Schamill; Mex.: Blancaler (10).
منابع:
1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 8). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 886
3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 54
4- يزداني، داراب. شهنازي، سحر. سيفي، حامد. كاشت، داشت و برداشت گياهان دارويي. جهاددانشگاهي واحد شهيد بهشتي، 1383: 21
5- John B. Lust. The Herb Book. 1974 266
6- M Daniel. Medicinal Plants. 2006: 83
7- Nat Prod Res. 2007; 21 (11): 1032-6
8- J Ethnopharmacol. 2006; 107 (2): 277-84
9- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 271
10- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 2002: 1572