برگ بو (1)

غار، رند (2)

Laurus nobilis L.

Family: Lauraceae

English name: Sweet bay, Bay, Bay Laurel, True Laurel, True bay, Bay trees

ريخت شناسي گياه: درختان زيباي تك جنس، اغلب درختچه، مرتفع، ارتفاع 20 متر. ساقه يا تنه باريك، پوست متمايل به سياه، در بخش فوقاني داراي انشعابات فراوان، در پايه‌هاي مسن داراي شكافهاي روشن. برگهاي سبز تيره، چرمي، محكم، سرنيزه‌اي و معطر. گل تك جنس، كاسبرگها و گلبرگها به رنگ سفيد متمايل به سبز. ميوه كروي، كوچك به رنگ سياه متمايل به ارغواني (2).

محل رويش: در نقاط مختلف ايران بصورت كاشته شده وجود دارد (3).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: برگهاي گياه را مي‌توان در تمام سال جمع‌آوري كرد (4).

قسمت مورد استفاده: برگ و ميوه (5).

كاربرد درماني: بعنوان ضدعفوني كننده و محرك و براي درمان سرماخوردگي، تسكين اسپاسم‌هاي عضلاني و جلوگيري از خرابي دندان در بعضي از خميردندان‌ها به كار مي‌رود (6).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: برگهاي اين گياه بدليل اسانس موجود بصورت موضعي حساسيت‌زا و محرك پوست مي‌باشند. تاكنون خواص ضدميكروبي و ‌دافع حشرات آن نشان داده شده است (7).

احتياط مصرف: در بعضی افراد ایجاد حساسیت‌های پوستی می‌کند.

احتياط و منع مصرف: در مصارف بجا عوارض جانبي خاصي ندارد، ولي بالقوه دارويي است كه قدرت تحريك و حساسيت‌زايي دارد (7).

تركيبات شيميايي: مواد معدني (كلسيم، آهن)، ويتامين (B₁, PP, C)، اسانس (سينئول، اوژنول)، اسيدهاي چرب، موسيلاژ، تانن، رزين، آلكالوئيدهاي ايزوكينوليني، سزكوئي ترپن‌هاي‌ لاكتونها (4، 8، 9).

نحوه و ميزان مصرف:

1- جوشانده ميوه و برگ همراه با عسل براي درمان سرفه در سرماخوردگي بكار ميرود (5).

2- برگهاي گياه بهتر است قبل از مصرف خوراكي به صورت كامل خشك و خرد شود (10).

3- عصاره گياه به صورت موضعي استفاده مي‌شود يا در حمام مورد مصرف قرار مي‌گيرد (10).

مصرف غذايي: برگهاي خشك شده و روغنهاي فرار گياه بعنوان طعم دهنده در چاشني‌هاي غذايي بكار مي‌روند (11).

مصرف برگها درخوراكهاي ادويه‌دار رايج مي‌باشد و اگر به صورت برگ كامل استفاده شود، قبل از مصرف بايد از ظرف خارج گردد. در خمير دندانهاي طبيعي نيز از اين گياه به دليل داشتن اثرات ضدعفوني كننده آن استفاده زيادي مي‌شود (10).

نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآورده‌ تركيبي سنكل (12).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:  

Multi – ingredient: Uk.: Adiandine (13).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 16). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1942

3- امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 175

4- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 224

5- John B. Lust. The Herb Book. 1974 :246

6- Doyle RM, Harold G, Johnson P. Herbal Medicine Handbook. 2001: 43-44

7- Thomson PDR, PDR For Herbal Medicines, 3 rd edition, 2005: 500

8- James A. Duke. CRC Handbook of Medicinal Herbs 1989: 271

9- Jean Bruneton. Pharmacognosy Phytochemistry Medicinal Plants. 1995: 509

10- Fetrow CW, Avila Juan R. Professional's Handbook of Complementary & Alternative Medicines. Springhouse: Springhouse. 2001: 63

11- Dent bown. Encyclopedia of Herbs and other uses. 1996: 301

12- اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي. اطلاعات و كاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران. شركت داروگستر رازي، 1380: 105

13- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1583

بزرك (1)

كتان

Linum usitatissimum L.

Family: Linaceae

Synonyms: Linum humile Mill.

English name: Fiber Flax, Low flax, Lint, lin, Common flax

ريخت شناسي گياه: يكساله، ساقه‌ها عمودي با شاخه‌هاي متعدد. برگها متناوب، ساده، سرنيزه‌اي تا مستطيلي دراز. در هر شاخه يك يا دو گل آبي يا آبي ارغواني. ميوه داراي 10-8 عدد كپسول، دانه‌ها صاف، پهن، به رنگ قهوه‌اي روشن (2).

محل رويش: در آذربايجان، لرستان، اصفهان، كرمان، هرمزگان بصورت كاشته شده يا نيمه خودرو وجود دارد (3).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در ماههاي تير و مرداد جمع‌آوري مي‌گردد (4).

قسمت مورد استفاده: بذر (3).

كاربرد درماني: مرهم، ملين و مسهل است. جوشانده دانه آن در درمان سرفه، زكام، اختلالات دستگاه گوارشي، تنفسي و مجاري ادراري مصرف مي‌شود. روغن آن براي دفع سنگ كيسه صفرا و دانه آن در درمان يبوست مصرف مي‌شود. در درمان روماتيسم نيز بصورت موضعي استفاده مي‌شود (2) و همچنين براي درمان يبوست، بيماري پوست التهاب كولون، ديورتيكوليت، آسيب‌هاي كولون بدليل سوء مصرف ملين‌ها، گاستريت و انتريت. ‌پروستاتيت مزمن، التهاب خفيف ركتوم، التهاب‌هاي پوستي جزئي، سرفه، برونشيت‌ها، يورتريت (التهاب پيشابراه)، اسهال و سوزاك تجويز مي‌شود و بشكل موضعي در درمان عفونت‌هاي پوستي كاربرد دارد (,65).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: خواص آنتی اکسیدانی روغن کتان در پیشگیری از استرس اکسیداتیو ناشی از سیکلوفسفامید به اثبات رسیده است.افزایش فعالیت فسفاتاز اسید و آنزیم گلوتاتیون اکسیداز به طور قابل توجهی با مصرف روغن دانه کتان مهار شده است که این اثر مربوط به آنتی اکسیدان های روغن دانه کتان مانند لیگنان و آلفالینولئیک اسید می باشد (7).همچنین ثابت شده است که آلفا لینولئیک موجود در روغن دانه کتان به دلیل فعالیت آنتی اکسیدانی بالا، فرد را در برابر ایسکمی قلبی،تشکیل کلون های سرطانی و دیابت محافظت می کند و نقش مهمی در بهبود عملکرد عروق دارد.و استفاده از رژیم غذایی روغن دانه کتان بعد از ایجاد ایسکمی باعث حفاظت از ریه و همچنین منجر به مهار آپوپتوز و التهاب در موش های صحرایی می شود (10-8).در پژوهشی دیگر مشخص شده است که استفاده از بذر کتان در رژیم غذایی زنان یائسه بسیاری از شاخص های مربوط به چربی های خون مانند کلسترول تام و LDL را کاهش داده است،که این اثر به دلیل وجود اسیدهای چرب غیراشباع مانند لینولنیک اسید موجود در بذر کتان است (11).دانه کتان به دلیل خواص آنتی اکسیدانی بالا علاوه بر کاهش چربی در بدن،سطح پراکسید چربی در هیپوکامپ را نیز کاهش می دهد. و در نتیجه باعث بهبود عملکرد حافظه فضایی شده و توانایی یادگیری را افزایش می دهد (12).پماد حاوی روغن کتان موجب کاهش تعداد سلول های ایمنی چند هسته ای می شود.همچنین تجویز همزمان آن با دارچین اثر بیشتری نسبت به پماد روغن کتان دارد (13).عصاره ی این گیاه باعث ترمیم سطوح نیتروژن اوره خون، کاهش سطوح فاکتور نکروز توموری آلفا و همچنین کاهش فشار خون می شود،که به دلیل وجود ترکیبات فنولی آن می باشد، و موجب مهار گونه های اکسیژن فعال شده و موجب پیشگیری از التهاب می شود (14).

احتياط مصرف: بيشتر از دوز تجويز شده مصرف نشود (6). بايد دور از نور و حرارت نگهداري شود. بدليل انرژي‌زايي بالا (Kcal470 در هر gr 100) افراد داراي اضافه وزن مي‌توانند از دانه كامل آن استفاده كنند (5).

منع مصرف: اسفاده از کتان در افراد با روده ی تحریک پذیر نباید استفاده شود. همچنین در زنان باردار و افراد با تخمدان پلی کیستیک و در مردانی که مشکل پروستات دارند منع مصرف دارد (6). منع مصرف در صورت وجود ايلئوس به هر دليل، تنگي در مري يا دستگاه گوارش و بيماري التهابي حاد روده، مري و دهانه ورودي معده (5).

تركيبات شيميايي: روغن ثابت، موسيلاژ،‌ پروتئين، گليكوزيدهاي سيانوژنيك (6، 7).

نحوه و ميزان مصرف:

1- براي مصارف سيستميك: 2-1 قاشق غذاخوري روغن يا دانه‌هاي رسيده روزانه به صورت خوراكي در 3-2 دوز منقسم مصرف شود. دوز ميانگين روزانه 28 گرم روغن يا دانه‌هاي رسيده مي‌باشد (8).

2- براي مصرف موضعي: 50-30 گرم بلغور كتان به صورت ضماد داغ و مرطوب و در صورت نياز همراه با فشار استفاده مي‌شود (8).

مصرف غذايي: روغن كتان به عنوان روغن خوراكي كاربرد دارد (9).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Aust.: Linusit Gold; Ger.: Linusit Creola; Linusit Darmaktiv Leinsamen (10).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- John B. Lust. The Herb Book. 1974: 193-4

3- امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 178

4- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 342

5- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 328

6- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 226

7-Bhatia AL, Manda K, Patni S, Sharma AL. Prophylactic action of linseed (Linum usitatissimum) oil against cyclo-phosphamide-induced oxidative stress in mouse brain. J Med Food 2006; 9: 261-4.

8-Mason JK, Chen J, Thompson LU. Flaxseed oil–trastuzumab interaction in breast cancer. Food Chem Toxicol2010; 48: 2223-6.

9-Mani UV, Mani I, Biswas M, Kumar SN. An open-label study on the effect of flax seed powder (Linum usitatissimum) supplementation in the management of diabetes mellitus. J Diet Suppl 2011;8:257-65.

10-Razi SS, Latif MJ, Li X, Afthinos JN, Ippagunta N, Schwartz G, et al. Dietary flaxseed protects against lung ischemia reperfusion injury via inhibition of apoptosis and inflammation in a murine model. J Surg Res2011; 171:113-21.

11-Arjmandi BH,Khan DA, Juma S, Drum ML, Venkatesh S, Sohn E, et al. Whole Flaxseed consumption lowers serum LDL-Cholesterol and Lipoprotein(a) concentr-ation in postmenopausal women. Nutri Res1998;18: 1203-14.

12-Fernandes FS, De Souza AS, Do Carmo MD, Boaventura GT. Maternal intake of flaxseed- based diet (Linum usitatissimum) on hippocampus fatty acid profile implications for growth locomotor activity and spatial memory. Nutrition2011;27:1040-7.

13-McDaniel, J.C., Massey, K. and Nicolaou, A. (2011). Fish oil supplementation alters levels of lipid mediators of inflammation in microenvironment of acute human wounds. Wound Repair Regen, 19(2): 189-200.

14-Arvindkumar E G, Jadhav SS, Bodha-nkar SL.Renoprotective effect of Linum usitatissimum seeds through haemodyna-mic changes and conservation of antioxid-ant enzymes in renal ischemia- reperfusion injury in rats. Arab J Urol 2011;9:215-21.

8- Fetrow CW, Avila Juan R. Professional's Handbook of Complementary & Alternative Medicines. Springhouse: Springhouse. 2001: 307

9- صمصام شريعت هادي، معطر فريبرز. گياهان و داروهاي طبيعي (مفردات پزشكي): مواد موثر، خواص درماني، موارد استعمال. انتشارات روزبهان، 1370: 128

10- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1629

پنيرك (1)
پنيرك قرمز

Malva sylvestris L.

Family: Malvaceae

Synonyms: Malva mauritiana L., Malva grossheimii Iljin, Althaea mauritiana Alef.

English name: High mallow, Willd mallow, Marsh mallow

ريخت شناسي گياه: گياه دو ساله، ارتفاع 120-100 سانتيمتر. ساقه ايستاده مجهز به كركهاي خوابيده، گاهي ظاهراً فاقد كرك. برگها قلبي شكل، مدور، تقريباً پنجه‌اي. گلها صورتي متمايل به بنفش با رگه‌هاي ارغواني و مجتمع در دسته‌هاي جانبي (2).

محل رويش: در همدان، اصفهان، مازندران، لرستان، مركزي،‌ فارس، كرمان، سيستان، خراسان، تربت حيدريه، مشهد، بيرجند و تهران پراكنش دارد (3).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: برگها در بهار و گلها بصورت غنچه در تابستان جمع‌آوري مي‌شود (4).

قسمت مورد استفاده: ريشه و سرشاخه‌هاي گلدار (4، 5).

كاربرد درماني: قابض، مرهم، امولسيون كننده و خلط‌آور است. چاي گياه مرهم مناسب براي سرفه، برونشيت، التهاب مجاري تنفسي، گرفتگي صدا، آمفيزم و لارنژيت مي‌باشد. گياه بصورت موضعي براي شستشوي زخمها مصرف مي‌شود. ضماد گياه جهت درمان التهاب پوستي بكار مي‌رود (4، 5).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: ترکیبات موجود در ریشه گیاه پنیرک از جمله آنتوسیانین، دی اکسی بنزوئیک اسید و سیانیدین سبب کاهش قند خون می شود.تحقیقات نشان داده است که ترکیبات فلاونوئیدی موجود در ریشه این گیاه می تواند در کاهش عوارض دیابت مؤثر باشد.که این اثر با بهبود فعالیت آنزیم کاتالاز و مهار آنزیم آلفا آمیلاز است.تحقیقات ثابت کرده است که ترکیبات موجود در پنیرک از تشکیل لخته خون در رگ ها جلوگیری کرده و سبب کاهش بروز بیماری های قلبی- عروقی می شود (9،10). همچنین مشخص شده است عصاره پنیرک بر اسپرم و مراحل اسپرماتوژنز اثر گذار است و مورفولوژی سلول ها را تغییر داده و سبب افزایش تعداد سلول های اسپرماتسیت اولیه و اسپرم می شود (4).تحقیقات اثرات ضد باکتریایی این گیاه را بر روی میکروارگانیسم ها به اثبات رسانده است و مشخص شده است که این گیاه می تواند به عنوان یک ضد عفونی کننده در از بین بردن میکروب های مقاوم به آنتی بیوتیک ها استفاده شود (11). استفاده از پنیرک به صورت غرغره برای رفع تحریکات مخاط دهان و درد گلو و همچنین جوشانده آن به صورت کمپرس گرم برای رفع سوختگی ها و ناراحتی های هموروئید و ورم پلک چشم به کار
می­رود (5).

احتياط مصرف: مصرف این گیاه در افراد دیابتی ممکن است سبب کاهش فشار خون شود. تاکنون گزارشی از سمیت گیاه در افراد گزارش نشده است.

تركيبات شيميايي: گليكوزيد، موسيلاژ، تانن، پلي ساكاريد، فلاونوئيد، اسيدهاي فنليك (7).

نحوه و ميزان مصرف:

1- دم كرده: 2-1 قاشق مرباخوري گياه در نصف فنجان آب سرد ريخته شود و پس از 8 ساعت گرم سپس ميل شود (5).

2- جوشانده (براي استعمال خارجي): يك قاشق غذاخوري گياه در نصف فنجان آب براي مدت كوتاهي جوشانده شود (5).

مصرف غذايي: در يونان و روم باستان به عنوان غذا از آن استفاده مي‌كردند (8).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: فرآورده دارويي ندارد.

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 6). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 708

3- امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 189

4- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 230

5- John B. Lust. The Herb Book. 1974: 256-7

6-Mustafa A, Ali M. New steroidal lactones and homomonoterpenic glucoside from fruits of Malva sylvestris L. J Acta Pol Pharm. 2011;68 (3):393-401.

7-Taha Nezhad M, Barzegar M, Sahari MA, Naghdi Badi HA.Evaluating antiradical activity of Mallow (Malva sylvestris L.)extracts and its application in the oil system.Iranian J of Med Plants. 2012;11(42):86-97. [Persian].

8-Gharavi SM, Ghasemi N, Khooi M. Herbal cream containing extracts of Matricaria Chamomilla L, Calendula Officinalis L, Malva Silvestris L and Centaurea Cyanus L for treatment of skin disorders. Pharmaceutical Sci J Facul Pharma.2002;1(79):8.

9-Eloff JN. Which extractant should be used for the screening and isolation of antimicrobial components from plants?.J Ethnopharmacol. 1998:60(1):1-8.

10-Zhen-yu W.Impact of anthocyanin from Malva sylvestris on plasma lipids and free radical. Can. J. Res. 2005; 16: 228 - 32.

11-Marouane W, Soussi A, Murat J, Bezzine S, El Feki, A.The protective effect of Malva sylvestris on rat kidney damaged by vanadium. J Lipids Health Dis. 2011;10:65-70.

بابونه آلماني (1)

بابونه دارويي

Matricaria chamomilla L.

Family: Asteraceae

Synonyms: Matricaria recutita L., Chamomilla vulgaris Gray

English name: German camomile, Common camomile, Wild camomile

ريخت شناسي گياه: گياه يكساله، ايستاده يا خيزان، بدون كرك يا كركدار، ارتفاع 30-25 سانتيمتر. ساقه كمي سخت و منفرد. برگ داراي دمبرگ كوتاه يا فاقد آن، پهنك پهن – دراز با 3-2 بار تقسيمات شانه‌اي عميق. گل سفيد رنگ، غير همجنس مجتمع در كپه‌هاي شعاعي منفرد و انتهايي در گل آذين ديهيمي شكل. ميوه فندقه پهن، دراز و قهوه‌اي رنگ (2).

محل رويش: در خرم آباد و دورود، انديمشك، هفتگل، شوشتر، رامهرمز بطرف رامشير، ايذه، تهران و (اطراف دربند) و كهكيلويه و بويراحمد پراكندگي دارد (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: سرشاخه‌هاي گلدار و شكوفه‌هاي گياه در تابستان جمع‌آوري مي‌شوند (3).

قسمت مورد استفاده: سرشاخه‌هاي گلدار (4).

كاربرد درماني: عصاره هیدروالکلی بابونه جهت استفاده برای شستشو و حمام های موضعی در التهابات پوستی و بافت پیوندی، زخم های عفونی و درمان زخم های باز، آبسه ها، بثورات جلدی و زخم بستر. همچنین در موارد عمل جراحی در ناحیه مقعد، التهابات واژن و درمان زخم­ها و محل بخیه در اعمال جراحی زنان کاربرد دارد. در کودکان ترکیب عصاره بابونه شیرازی و پکتین باعث کاهش مدت بیماری اسهال می گردد. در درمان قولنج، اگزما و پوشش زخم کاربرد دارد. (4، 5).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: آزولن موجود در اسانس گياه با مهار آزاد شدن هيستامين اثر ضدالتهابي دارد، فلاونوئيدها و جزء كوماريني گياه، اثرات ضدباكتري، ضدگرفتگي عضلاني، ضدالتهاب، ضدزخم معده و دوازده‌هه انسان مي‌باشد (4، 5).

احتياط مصرف: حساسيت در اثر تماس و مصرف خارجي گياه گزارش شده است و بعلت وجود اسيد آنتميك در سرشاخه‌هاي گلدار گياه با دوزهاي بالا ايجاد تهوع و استفراغ و همچنين تداخل با داروهاي ضدانعقاد مي‌نمايد(4).

حساسيت به اين گياه شامل حالت تهوع، كونژانكتيويت آلرژيك، درماتيت تماسي و اكزما و در يك مورد نادر واكنش آنافيلاكسي بوده است (5).

منع مصرف: در دوران بارداري در نژادهاي خاص، افراد حساس به تركيبات اين گياه و كساني كه داراي زمينه آتوپي هستند، مصرف نشود (5).

تركيبات شيميايي: كومارين، فلاونوئيد، اسانس، آمينو اسيد، مواد تلخ، پلي ساكاريد، اسيدهاي چرب، تانن، تري ترپنهاي هيدروكربني (4).

نحوه و ميزان مصرف:

1- دم كرده: 8-2 گرم سرشاخه گلدار، سه بار در روز ميل شود (4).

2- عصاره مائي: به نسبت 1:1 در الكل 45%، 4-1 ميلي‌ليتر سه بار در روز ميل شود (4).

مصرف غذايي: بعنوان طعم دهنده و چاي مصرف مي‌شود (4).

نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآورده‌هاي تركيبي آلتيب، بابونه، بخور دينه، پروستاتان، شيرينوش، كارامين، كاميل (6).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Fr.: Cefamig; Ger.: Azulon; Chamo S; Eukamillat; Galenat Kamill N; Kamillan supra; Kamille N; UK.: Ashton & Parsons Infants Powders; Kamillosan (7).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 15). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1814

3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 76

4- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 69

5- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 354

6- اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي. اطلاعات و كاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران. شركت داروگستر رازي، 1380: 126

7- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1593

يونجه (1)

Medicago sativa L.

Family: Fabaceae (Papilionaceae)

Synonyms: Medica sativa Lam., Medicago beipinensis Vassilcz.

English name: Alfalfa, Lucerne, Cultivated medick

ريخت شناسي گياه: گياهي پايا، ايستاده يا خيزان، گاهي خوابيده با بن محكم و قوي، كم و بيش چوبي شده و طويل، ارتفاع 80-30 سانتيمتر. ساقه متعدد، ايستاده يا خيزان، گاهي خوابيده بر خاك، سبز علفي، برگ پوش. برگ داراي سه برگچه، برگچه‌ها واژ تخم مرغي يا پهن دراز، در انتها دندانه‌دار، گل به رنگ بنفش يا آبي، گاهي سفيد رنگ، مجتمع در خوشه‌هاي پهن دراز. ميوه نيام، بدون كرك يا پوشيده از كركهاي نرم و كوتاه بر هم خوابيده، فاقد خار (2).

محل رويش: در بلوچستان، ارتفاعات تفتان، ديلمان، اروميه، مسجد سليمان، اصفهان، كردستان و بخشهاي شمالي كشور پراكندگي دارد (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در تابستان جمع‌آوري مي‌شود (3).

قسمت مورد استفاده: قسمتهاي هوايي گياه (3، 4).

كاربرد درماني: براي درمان كمبود ويتامين A, C, E, K بكار مي‌رود. بعنوان مغذي و منبع نمكهاي معدني كلسيم، فسفر و آهن مي‌باشد (4). در طب سنتي براي درمان ديابت و اختلالات عملكرد تيروئيد تجويز مي‌شود (5).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: ساپونين موجود در آن داراي اثرات قلبي عروقي، عصبي و گوارش است و با اتصال به اسيدهاي صفراوي باعث ممانعت از جذب كلسترول در روده مي‌شود. اين گياه داراي اثرات ضدقارچ و اثر مهاري روي پرولاكتين است و موجب كاهش فعاليت تريپسين و كموتريپسين مي‌شود (5).

احتياط مصرف: كاناوانين جزء سمي گياه است (4).

منع مصرف: دوز بالا با داروهاي ضد انعقاد خون و هورمونهاي ضدبارداري تداخل دارد، مصرف دانه‌هاي آن در بارداري منع شده است. در بيماران مبتلا به نقرس و لوپوس اريتماتوي سيستميك ممنوع است (5).

تركيبات شيميايي: ايزوفلاونوئيد، كومارين، آلكالوئيد، ويتامين، اسيد، آمينواسيد، ساپونين، استروئيد، كربوهيدارت، پيگمان، مواد معدني، پروتئين (3، 4).

نحوه و ميزان مصرف:

1- دم كرده: 10-5 گرم گياه خشك، سه بار در روز ميل شود (4).

2- عصاره مائي: به نسبت 1:1 در الكل 25%، 10-5 ميلي‌ليتر سه بار در روز ميل شود (4).

مصرف غذايي: در مقادير كم طعم دهنده غذايي است (4).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Ger.: Schneckensirup (6).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر،  1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 16). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1952

3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 233

4- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 23

5- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005:11

6- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1574

فرنجمشك (1)
وارنگ بو، ملیس (2)

Melissa officinalis L.

Family: Lamiaceae

Synonyms: Melissa altissima Sm., Melissa bicornis Klokov.

English name: Balm, Lemon - balm

ريخت شناسي گياه: گياه پايا، چند ساله، به ارتفاع 120-30 سانتيمتر، داراي ساقه خميده، چند گوش، كركدار و منشعب. برگها متقابل، تخم مرغي و با دندانه تيز. گل آذين شامل 10-5 گل، گلها داراي دمگل كوتاه، مجتمع در چرخه‌هاي كم و بيش يكطرفه محوري، به رنگ سفيد متمايل به صورتي. گياه در زمان گل دهي معطر با بوي ليمو، دانه‌ها قهوه‌اي رنگ (2، 3).

محل رويش: در جنگل گلستان، گنبد، دره هراز نزديك آمل، تنكابن، حسن بگلو، باختران، بيشه در لرستان، تهران و اطراف آن پراكندگي دارد (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: شروع برداشت محصول از سال دوم مي‌باشد. برداشت اول از اواخر فروردين تا اوايل خرداد ماه و برداشت دوم از اواخر تير تا اوايل مرداد ماه مي‌باشد (4).

قسمت مورد استفاده: برگها و سرشاخه‌هاي گلدار (5، 6).

كاربرد درماني: در طب سنتي بشكل عصاره گل براي مشكلات عصبي، بي‌خوابي، دردهاي تحتاني شكم، هيستري، برونشيت مزمن، تپش قلب عصبي، استفراغ، ميگرن، سردرد، پرفشار خوني تجويز مي‌شود. در هوميوپاتي براي بي نظمي‌هاي قاعدگي بكار مي‌رود (7). در درمان تبخال، کمرس زخم های جراحی(روغن های آروماتیک اثرات فوق العاده ای بر روی زخم ها دارند. از این جهت که این روغن ها اکسیژن ناچیزی دارند و باکتری های هوازی به اکسیژن زیادی احتیاج دارند.)،بی حس کننده موضعی، نیش حشرات.

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: داراي اثرات ضد ويروس، ضد گرفتگي عضلاني. آرامبخش خفيف، ضدباكتري و آنتي اكسيدان است (5، 6، 7).

احتياط مصرف: واكنشهاي حساسيتي از گياه گزارش شده است (6). كابرد منطقي و بجاي آن عوارضي نداشته است (7).

منع مصرف: مطلبي يافت نشد.

تركيبات شيميايي: اسانس، اسيدهاي فنليك، فلاونوئيد، گليكوزيد ترپني، الكل آروماتيك (8).

نحوه و ميزان مصرف:

1- دم كرده: 2 قاشق مرباخوري برگ گياه، در يك فنجان آب جوش ميل شود (5).

2- عصاره سرد: يك قاشق غذا خوري در يك فنجان آب سرد، به مدت 8 ساعت بماند و سپس ميل شود (5).

3- تنتور: 1-5/0 قاشق مرباخوري ميل شود (5).

4- پودر: 40-10 حبه هر بار ميل شود (5).

مصرف غذايي: برگ گياه طعم دهنده غذايي است (9).

نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآورده‌هاي تركيبي آلتيب، آنتي ميگرن، كارميناتيف، كارمينت، مليسان، والريك (10).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Aust.: Lomaherpan; Ger.: Gastrovegetalin; Kneipp Melisse Pflanzensaft; Lomaherpan; Switz.: Valverde boutons de fievre crème (11).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 9). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1064

3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 111

4- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 172

5- John B. Lust. The Herb Book. 1974: 102

6- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1724

7- Int J Immanopharmacol. 1988; 729-37

8- Jean Bruneton. Pharmacognosy Phytochemistry Medicinal Plants. 1995: 430

9- Dent bown. Encyclopedia of Herbs and other uses. 1996: 310

10- اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي. اطلاعات و كاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران. شركت داروگستر رازي، 1380: 157

11- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1632

نعناع، نعناع فلفلی (1)

Mentha × piperita L.

Family: Lamiaceae

Synonyms: Mentha aquatica f. piperita (L.) G.Mey. Mentha × adspersa Moench

English name: Peppermint, Lamb – mint, Blackmint

ريخت شناسي گياه: يكساله و معطر، ارتفاع 80 سانتيمتر. برگها با لبه‌هاي دندانه دار. گلها به رنگ بنفش روشن و بصورت خوشه‌هاي مجتمع چرخه‌اي، هر چرخه شامل 7-6 گل، عمر گلها بسيار كوتاه و زود افت. ميوه كپسولي، كوچك و به رنگ قرمز تيره (2، 3).

محل رويش: در بيشتر نقاط ايران بويژه در دامنه‌هاي البرز، شمال شرقي و برخي نقاط ديگر انتشار دارد (4).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: براي تهيه اسانس مطلوب، زمان مناسب براي اولين برداشت، آخر خرداد تا 25 تير، دومين مرحله 10 مرداد تا 15 مهر، سومين و آخرين مرحله برداشت تا 15 آذر مي‌باشد و برگها را صبح زود جمع‌آوري و سپس خشك مي‌نمايند (3).

قسمت مورد استفاده: برگ و سرشاخه گلدار (5).

كاربرد درماني: ضد درد، ضد گرفتگي عضلاني، محرك انقباضات كيسه صفرا و تب بر است. چاي يا روغن آن در حالات عصبي، بيخوابي، سرفه، ميگرن، تهوع و دردهاي شكمي بكار مي‌رود. بدليل خاصيت خنكي موضعي، سبب بيحسي و كاهش درد موضعي مي‌شود (6، 7).

مصرف آن در كرامپ‌هاي گوارشي سوء هاضمه، نفخ، گاستريت، انتريت، سندرم روده تحريك پذير، التهاب مخاطات مجاري تنفسي فوقاني و درد عضلاني و نورالژي به اثبات رسيده است (8).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: برگهاي اين گياه اثرات ضداسپاسم بر عضلات صاف دستگاه گوارش دارند. همچنين داراي خواص ضد ويروس، ضد ميكروب، ديورتيك، صفرازا، آرامبخش خفيف مي‌باشد. روغن آن داراي اثرات خنك كننده بر پوست،‌ صفرازا، ضد باكتري، حشره‌كش است. كاهش اسپاسم هنگام باريم انما و اندوسكوپي، بهبود سوء هاضمه و التيام سردرد از ديگر اثرات آن است (8).

احتياط مصرف: اسانس اين گياه محرك است و سبب واكنشهاي حساسيتي پوستي مي‌شود. سردرد، براديكاري، لرزش عضلاني و عدم هماهنگي حركات در اثر مصرف اين گياه مشاهده شده است تركيبات حاوي روغن آن نبايد در نواحي صورت و بويژه اطراف بيني نوزادان و كودكان استفاده شود، زيرا سبب اسپاسم گلوت و برونش‌ها و بروز حمله شبه آسم يا حتي نارسايي تنفسي خواهد شد(6).

منع مصرف: مصرف آن در سنگ صفرا، انسداد مجاري صفراوي، التهاب كيسه صفرا، آسيب شديد كبدي ممنوع است.

تركيبات شيميايي: اسانس (منتول)، فلاونوئيد، اسيدهاي فنليك، تري ترپن (6).

نحوه و ميزان مصرف:

1- كپسول (روكش روده‌اي): 2-1 كپسول (2/0 ميلي‌ليتر اسانس گياه در هر كپسول) خوراكي سه بار در روز بين وعده‌هاي غذايي براي سندرم روده تحريك پذير استفاده شود. ادعا مي‌شود روكش روده‌اي تحريك مري را كاهش مي‌دهد (9).

2- بخور: 4-3 قطره اسانس در آب جوش سه بار در روز در صورت نياز بخور داده شود (9).

3- اسانس: 4/0-2/0 ميلي‌ليتر سه بار در روز خوراكي به صورت فرآورده‌هاي رقيق شده قابل مصرف مي‌باشد. دوز ميانگين 12-6 قطره بايد باشد (9).

4- اسپيريت (10% اسانس و 1% عصاره برگ): 1 ميلي‌ليتر (20 قطره) در آب سه بار در روز در صورت نياز خوراكي ميل شود (9).

5- چاي: 5/1-1 گرم (1 قاشق غذاخوري) برگ در 160 ميلي‌ليتر آب جوش دوتا سه بار در روز خوراكي ميل شود (9).

6- تنتور (در اتانول 45%): 3-2 ميلي‌ليتر سه بار در روز خوراكي ميل شود (9).

7- موضعي (به عنوان ضد درد موضعي، 16-26/1% منتول): در ناحيه آسيب ديده سه تا چهار بار در روز تنها به صورت موضعي مصرف شود (9).

مصرف غذايي: بعنوان سبزي و ادويه مصرف غذايي دارد (3).

نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآورده‌هاي تركيبي آلتادين، بخور اكاليپتوس، كارامين، كارميناتيف، گرايپ واتر، ماسومنت، منتا، منتازين (10).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Ger.: Carminetum; Chiana; China – Oel; UK.: Colpermin; Equilon Herbal; Kiminto (11).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 112

3- اميد بيگي، رضا. رهيافتهاي توليد و فرآوري گياهان دارويي. جلد دوم، طراحان نشر، 1376: 181

4- قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد سوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 308

6- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1235

7- John B. Lust. The Herb Book. 1974: 270

5- امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 195

8- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 628

9- Fetrow CW, Avila Juan R. Professional's Handbook of Complementary & Alternative Medicines. Springhouse: Springhouse. 2001: 521

10- اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي. اطلاعات و كاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران. شركت داروگستر رازي، 1380: 148-19

11- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1243

پونه معطر (1)

خال واش، كوت كوتي

Mentha pulegium L.

Family: Lamiaceae

Synonyms: Mentha albarracinensis Pau. Melissa pulegium (L.) Griseb. Calamintha fenzlii Vis.

English name: Penny royal, Pudding herb, Pudding grass and Flea mint

ريخت شناسي گياه: گياه علفي، چند ساله با عطر بسيار قوي، ارتفاع 40 سانتيمتر. برگها تخم مرغي و دندانه دار بوده و داراي گلهاي پيچ دار و شبيه گل ياس (2).

محل رويش: در بيشتر نقاط ايران بويژه در دامنه‌هاي البرز، شمال، شمال شرقي و برخي نقاط ديگر انتشار دارد (3).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: ارديبهشت و خرداد (4).

قسمت مورد استفاده: سرشاخه‌هاي گلدار گياه (5).

كاربرد درماني: اسانس آن قاعده‌آور، بادشكن، ضدگرفتگي عضلاني، خنك كننده موضعي، ضدعفوني كننده،‌ دافع حشرات و تسهيل كننده هضم مي‌باشد. بصورت موضعي براي جوشهاي پوستي و نقرس بكار مي‌رود (4، 5). اين گياه براي اختلالات گوارشي و صفراوي، آمنوره، نقرس، سرماخوردگي و به منظور افزايش شيردهي تجويز مي‌شود و به صورت مصرف خارجي در بيماريهاي پوستي كاربرد دارد (5، 6، 7).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: اسانس آن داراي اثرات ضدميكروبي و حشره‌كش مي‌باشد(4).

احتياط مصرف: بالقوه هپاتوتوكسيك است. مسموميت حاد در مصرف بجا و منطقي آن مشاهده نشده است. اما همواره توصيه مي‌شود از تجويز اين فرآورده پرهيز گردد. مسموميت حاد بدنبال مصرف 5 گرم اسانس آن رخ مي‌دهد. و همواره با استفراغ، افزايش فشار خون، ‌فلج و مرگ به دليل نارسايي تنفسي خواهد بود (7). مواردي از سوء مصرف اين ماده به منظور القاي سقط جنين گزارش شده است (7).

منع مصرف: در دوزهاي بالا سبب سقط جنين مي‌شود، بنابراين در دوران بارداري ممنوع است (5).

تركيبات شيميايي: اسانس (پولگن)، تانن، مواد تلخ (5)، پروتئين، چربي، كلسيم، سديم، پتاسيم (8).

نحوه و ميزان مصرف:

1- دم كرده: 4-1 گرم سه بار در روز، ميل شود (5).

2- عصاره مائي: به نسبت 1:1 در الكل 45%،‌ 4-1 ميلي‌ليتر سه بار در روز، ميل شود (5).

3- روغن: 8-1 قطره (تنها براي مصرف موضعي به عنوان دور كننده حشرات و در آروماتراپي) (8).

مصرف غذايي: بعنوان طعم دهنده غذايي بكار مي‌رود (5).

نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآورده‌هاي تركيبي آنتي‌ديابتيك، اولئاكرات (9).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Multi – ingredient: Fr.: Santane O₁ (6).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996:233

3- قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد سوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 308

4- قهرمان، احمد. فلور رنگي ايران (جلد 20). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 2447

5- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 208

6- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1655

7- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 627

8- Fetrow CW, Avila Juan R. Professional's Handbook of Complementary & Alternative Medicines. Springhouse: Springhouse. 2001: 589-90

9- اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي. اطلاعات و كاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران. شركت داروگستر رازي، 1380: 36 و 28

نعناع، نعناع صحرايي (2)

Mentha spicata L.

Family: Lamiaceae

Synonyms: Mentha aquatica var. crispa (L.) Benth. Mentha crispa L., Mentha atrata Schur

English name: Spear mint, Common mint

ريخت شناسي گياه: گياه پايا، ارتفاع 70-35 سانتيمتر، بدون كرك، معطر، ايستاده يا خيزان و ريزوم دار. ساقه‌ها متعدد، منشعب، باريك، بلند و به رنگ سبز و روشن. برگها تخم مرغي، پهن دراز، نوك تيز، با دندانه‌هاي نامنظم اره‌اي. گلها داراي خوشه طويل مخروطي، به رنگ صورتي يا بنفش (2).

محل رويش: در تبريز، اروميه، خوي، بلوچستان، بابل، بابلسر و تنكابن پراكنش دارد (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: براي تهيه اسانس مطلوب، زمان مناسب براي اولين برداشت آخر خرداد تا 25 تير، دومين مرحله 10 مرداد تا 15 مهر، سومين و آخرين مرحله برداشت تا 15 آذر مي‌باشد و برگها را صبح زود جمع‌آوري مي‌نمايند (3).

قسمت مورد استفاده: برگ و سرشاخه‌هاي گلدار (4).

كاربرد درماني: در بيماريهاي گوارشي و نفخ كاربرد دارد (5).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: ضد اسپاسم، خنك كننده و محرك، داراي اثرات ضدميكروبي، حشره‌كش، سركوب كننده سيستم عصبي در حيوانات (5).

احتياط مصرف: عوارض جانبي در مصرف منطقي آن وجود ندارد، مصرف بيش از حد مي‌تواند حساسيت‌زا باشد و به دليل تحريك غشاء مخاطي در اطفال با احتياط مصرف شود (5، 6).

منع مصرف: مطلبي يافت نشد.

تركيبات شيميايي: اسانس (كاروون، ليمونن)، فلاونوئيد، اسيدهاي فنليك، تري ترپن (4، 7).

نحوه و ميزان مصرف: 1- روغن: بصورت 4-2 قطره بر روي يك حبه قند، ميل شود (8).

2- دم كرده: يك قاشق مرباخوري از گياه در يك فنجان آب بمدت 30 دقيقه خيس شود. يك قاشق مرباخوري در هر وعده مصرف شود (8).

3- تنتور: 50-10 قطره بر حسب سن و موقعيت ميل شود (8).

مصرف غذايي: بعنوان سبزي و ادويه استفاده مي‌شود (3).

نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآورده‌هاي تركيبي پرسيكا، كارمينت، منتول مايع (9).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Multi – ingredient: Fr.: Mediflor Tisane Digestive No 3; Switz.: Tisane antirhumatismale (10).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 9). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1065

3- اميد بيگي، رضا. رهيافتهاي توليد و فرآوري گياهان دارويي. جلد دوم، طراحان نشر، 1376: 181

4- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 112

5- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 758

6- Penelope ody: The herbs society's Complete Medicinal Herbal. 1995: 79

7- Jean Bruneton. Pharmacognosy Phytochemistry Medicinal Plants. 1995: 435

8- John B. Lust. The Herb Book. 1974: 271

9- اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي. اطلاعات و كاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران. شركت داروگستر رازي، 1380: 156-150

10- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1666

مورد (1، 2)

Myrtus communis L.

Family: Myrtaceae

Synonyms: Myrtus acuta Mill., Myrtus acutifolia (L.) Sennen & Teodoro

English name: True myrtle, Myrtle, Myrtle tree, Common myrtle

ريخت شناسي گياه: درختچه‌اي، هميشه سبز، معطر با ساقه‌هاي بسيار متعدد، منشعب، شاخه‌ها داراي برگهاي نزديك بهم و متراكم با پوشش خاكستري رنگ. برگها متقابل، تقريباً بدون دمبرگ، تخم مرغي و سرنيزه‌اي، نوك تيز كامل، چرمي، پايا، بدون كرك و براق، پوشيده از نقاط شفاف، با رگبرگهاي نا مشخص. گلها سفيد رنگ، معطر، منفرد، تقريباً بزرگ، داراي دمگل و پرچمهاي متعدد. ميوه سته، تقريباً گوشتي، تخم مرغي، به رنگ آبي تيره و متمايل به سياه، داراي تاجي از كاسبرگهاي باقي مانده بر آن و دانه‌هاي متعدد (2).

محل رويش: در بين هرزويل و منجيل، لاب سفيد در بختياري، دره رودخانه خراسان، شهبازان، شهشوم، سراب، گيلانغرب، كرمان، نودان، كازرون، مهارلو در شيراز، ني ريز بطرف شيراز، فسا، ممسني، نزديك حاجي آباد و بندرعباس پراكندگي دارد (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: برگها در بهار جمع‌آوري مي‌شود (3).

قسمت مورد استفاده: برگ، ميوه، گل (4).

كاربرد درماني: اسانس گياه در عفونت‌هاي حاد و مزمن دستگاه تنفس مانند برونشيت، سرفه‌هاي خشك، سل ريوي، عفونت‌هاي ادراري، اسهال، هموروئيد و كرم‌هاي گوارشي و برگ گياه بصورت خوراكي در اسهال، هموروئيد، پروستاتيت، برونشيت، سينوزيت، سل، سرماخوردگي مصرف مي‌شود (5).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: اسانس: ضد باكتري، ضد قارچ و ضدعفوني كننده (5).

برگ: ضد ميكروب، برطرف كننده ادم، پايين آورنده قند خون، تاثير بر سيستم عصبي مركزي و افزايش دوره خواب، بهبود سرماخوردگي، عصاره آبي برگها آنتي بيوتيك موثري بر پسودومونا آئروژينوزا و ساير باكتريهاي سوختگي (5).

احتياط مصرف: در موارد نادر موجب تهوع، استفراغ و اسهال شده است. فرآورده‌هاي حاوي اسانس نبايد در نواحي صورت نوزادان و كودكان مصرف شوند، زيرا باعث اسپاسم گلوت و برونش، حمله شبه آسم و حتي نارسايي تنفسي خواهد شد (5).

منع مصرف: مصرف خوراكي آن در حضور بيماري التهابي گوارشي يا صفراوي يا بيماري شديد كبدي ممنوع است (5).

تركيبات شيميايي: اسانس، تانن، فلاونوئيد، ويتامين ث (6).

نحوه و ميزان مصرف: 5 گرم پودر برگ به صورت دم كرده قبل از غذا مصرف شود (6).

مصرف غذايي: ميوه آن تحت عنوان Mursins در خاورميانه بعنوان چاشني بكار مي‌رود (7).

نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآورده‌هاي تركيبي بخور اكاليپتوس، ميرتكس، ميرتوپلكس (8).

نام تجاري داروي ساخته شده از گياه: فرآورده دارويي ندارد.

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 15). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1819

3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 236

4- يزداني، داراب. شهنازي، سحر. سيفي، حامد. كاشت، داشت و برداشت گياهان دارويي. جهاددانشگاهي واحد شهيد بهشتي، 1383: 115

5- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 585

6- كميته تدوين فارماكوپه گياهي ايران. فارماكوپه گياهي ايران. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي. معاونت غذا و دارو، 1381: 47-753

7- Dent bown. Encyclopedia of Herbs and other uses. 1996: 316

8- اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي. اطلاعات و كاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران. شركت داروگستر رازي، 1380: 41-56