مرزنجوش (1)

مرزنگوش

Origanum vulgare L.

Family: Lamiaceae

Synonyms: Origanum albiflorum K.Koch

English name: Common origanum, Wild marjoram

ريخت شناسي گياه: گياهي علفي، چند ساله در پايه چوبي، ساقه متعدد و غالباً منشعب، برگها داراي دمبرگ و يا تقريباً بدون دمبرگ، بيضي تخم مرغي، گلها در چرخه‌هاي داراي 2 گل يا بيشتر، سنبله‌ها كم و بيش متراكم و انشعاباتي بصورت خوشه گرزن، ميوه بصورت فندقه‌هاي كوچك تخم مرغي و به رنگ مايل به قهوه‌اي (2).

محل رويش: در مازندران (چالوس) و آذربايجان (كليبر، قره داغ،‌گردنه ملوك، اهر) پراكندگي دارد (3).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در زمان گل‌دهي از اواخر تير تا اوايل مرداد ماه، جمع‌آوري مي‌شود (3).

قسمت مورد استفاده: اندام هوايي گياه (4، 5).

كاربرد درماني: اين گياه در بيماري‌هاي ريوي مانند سرفه، التهاب برونش‌ها، خلط آور، بهبود سوء هاضمه، قاعدگي دردناك، آرتريت روماتوئيد، بيماري‌هاي مجاري اداراي و در طب چيني جهت درمان سرماخوردگي، تب، استفراغ، ديسانتري، يرقان، سوء تغذيه كودكان مصرف مي‌شود (5، 6).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: اسانس آن به دليل وجود تركيبات فنوليك اثر ضدميكروب، ضدباكتري و ضدقارچ داشته، بدليل وجود اسيد رزماريك ضدسرطان بوده و اثرات آنتي اكسيداني و‌ ضد انگلي نيز دارد (6).

احتياط مصرف: اين گياه سبب تحريك پوستي مي‌شود و از مصرف خوراكي اسانس آن نيز بايد اجتناب كرد (4).

منع مصرف: مصرف آن در زنان باردار ممنوع است (7).

تركيبات شيميايي: اسانس (تيمول، كارواكرول)، تانن، رزين، استرول، فلاونوئيد (4، 8).

نحوه و ميزان مصرف: دم كرده: 3-2 قاشق مرباخوري از گياه در يك فنجان آب، 3-2 بار در روز ميل شود (5).

مصرف غذايي: سرشاخه‌هاي خشك گياه بعنوان چاشني و طعم دهنده غذايي استفاده مي‌شود (7).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Ger.: Bronchicum (9).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد سوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 305

3- امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 213

4- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 398

5- John B. Lust. The Herb Book. 1974: 260

6- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 609

7- Dent bown. Encyclopedia of Herbs and other uses. 1996: 320

8- Jean Bruneton. Pharmacognosy Phytochemistry Medicinal Plants. 1995: 437

9- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1759

گل ساعتي (1)

Passiflora caerulea L.

Family: Passifloraceae

Synonyms: Passiflora caerulea var. angustifolia G.Don, Passiflora loureiroi G. Don

English name: Blue crown passion flower, Blue passion flower

ريخت شناسي گياه: گياه چند ساله به ارتفاع 30 سانتيمتر، برگها از پايه به ساقه پيوسته، گلها كوچك متراكم، نيزه‌اي، به رنگ صورتي، دانه‌هاي كوچك تيره رنگ (3).

محل رويش: در تخت سليمان بين همدان و تبريز، دره حيدره در همدان، نواحي مرطوب و كوهستاني الوند و كوه سهند يافت مي‌شود (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در ماه‌هاي آبان و آذر و در اوايل بهار جمع‌آوري مي‌شوند (2).

قسمت مورد استفاده: برگها و ريزوم (3).

كاربرد درماني: قابض، مدر و مقوي است. در اسهال و اسهال خوني بصورت جوشانده و در التهاب دهان و لثه بعنوان دهان شويه بكار مي‌رود. جهت شستشوي زخمهاي خارجي و خونريزي، مستقيماً روي زخم پاشيده مي‌شود و خونريزي را نيز بند مي‌آورد. در درمان زخم معده، كوليت اولسراتيو، سندروم روده تحريك پذير و اشكال درمخاط قسمت فوقاني مجاري تنفسي كاربرد دارد (3).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: بواسطه تركيبات 5 – گلوتينين 3 – اون و فري دلانول اثر ضدالتهاب دارد (4). اثرات ضدسرطان و ضدويروسي در كشت سلولي از ريشه و ميوه گياه گزارش شده است (5، 6).

احتياط مصرف: بيش از 4-3 هفته بصورت خوراكي مصرف نشود (3).

منع مصرف:

تركيبات شيميايي: پلي فنل، تانن، فلاونوئيد، گليكوزيد (آنتراكينوني) (3).

نحوه و ميزان مصرف: دم كرده: 2 قاشق مرباخوري در يك فنجان آب بمدت 10-5 دقيقه جوشانده شود و 1 فنجان در روز ميل شود (7).

مصرف غذايي: مصرف غذايي ندارد.

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: فرآورده دارويي ندارد.

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 163

3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 251

4- Planta med. 1999 may; 65 (4): 371-4

5- Smolarz HD, Skwarek T. he investigations into the interferon-like activity of Polygonum L. genus. Acta Pol Pharm. 1999 Nov-Dec;56(6):459-62

6- Manoharan KP, Yang D, Hsu A, Huat BT. Evaluation of Polygonum bistorta for anticancer potential using selected cancer cell lines. Med Chem. 2007 Mar;3(2):121-6

7- John B. Lust. The Herb Book. 1974: 118

انجبار (1)

هفت بند اروپايي (2)

Persicaria bistorta (L.) Samp.

Family: Polygonaceae

Synonyms: Polygonum bistorta L., Polygonon bistortum St.-Lag., Bistorta abbreviata Kom.

English name: European bistort, Bistort snakeweed, Dragonwort, Bistort

ريخت شناسي گياه: گياه چند ساله به ارتفاع 30 سانتيمتر، برگها از پايه به ساقه پيوسته، گلها كوچك متراكم، نيزه‌اي، به رنگ صورتي، دانه‌هاي كوچك تيره رنگ (3).

محل رويش: در تخت سليمان بين همدان و تبريز، دره حيدره در همدان، نواحي مرطوب و كوهستاني الوند و كوه سهند يافت مي‌شود (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در ماه‌هاي آبان و آذر و در اوايل بهار جمع‌آوري مي‌شوند (2).

قسمت مورد استفاده: برگها و ريزوم (3).

كاربرد درماني: قابض، مدر و مقوي است. در اسهال و اسهال خوني بصورت جوشانده و در التهاب دهان و لثه بعنوان دهان شويه بكار مي‌رود. جهت شستشوي زخمهاي خارجي و خونريزي، مستقيماً روي زخم پاشيده مي‌شود و خونريزي را نيز بند مي‌آورد. در درمان زخم معده، كوليت اولسراتيو، سندروم روده تحريك پذير و اشكال درمخاط قسمت فوقاني مجاري تنفسي كاربرد دارد (3).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: بواسطه تركيبات 5 – گلوتينين 3 – اون و فري دلانول اثر ضدالتهاب دارد (4). اثرات ضدسرطان و ضدويروسي در كشت سلولي از ريشه و ميوه گياه گزارش شده است (5، 6).

احتياط مصرف: بيش از 4-3 هفته بصورت خوراكي مصرف نشود (3).

منع مصرف:

تركيبات شيميايي: پلي فنل، تانن، فلاونوئيد، گليكوزيد (آنتراكينوني) (3).

نحوه و ميزان مصرف: دم كرده: 2 قاشق مرباخوري در يك فنجان آب بمدت 10-5 دقيقه جوشانده شود و 1 فنجان در روز ميل شود (7).

مصرف غذايي: مصرف غذايي ندارد.

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: فرآورده دارويي ندارد.

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 163

3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 251

4- Planta med. 1999 may; 65 (4): 371-4

5- Smolarz HD, Skwarek T. he investigations into the interferon-like activity of Polygonum L. genus. Acta Pol Pharm. 1999 Nov-Dec;56(6):459-62

6- Manoharan KP, Yang D, Hsu A, Huat BT. Evaluation of Polygonum bistorta for anticancer potential using selected cancer cell lines. Med Chem. 2007 Mar;3(2):121-6

7- John B. Lust. The Herb Book. 1974: 118

جعفري (1)
 

Petroselinum crispum (Mill.) Fuss

Family: Apiaceae

Synonyms: Apium crispum Mill., Apium petroselinum L. Petroselinum hortense Hoffm.

English name: Parsley, Common garden parsley

ريخت شناسي گياه: گياه يكساله ارتفاع 30 سانتيمتر، داراي يك ساقه راست با برگهاي پيچ خورده، مركب، به رنگ سبز روشن، گلها به رنگ سفيد و كوچك، مجتمع در گل آذين خوشه‌اي، دانه‌ها كوچك (2).

محل رويش: در برخي از نقاط ايران بويژه در شاهرود مي‌رويد. واريته‌ها و نژادهاي پرورش يافته آن تقريباً در تمام نقاط ايران كاشته مي‌شود (3).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: دانه از مرداد تا شهريور ماه، ريشه در آبان، برگها از اواسط خرداد تا اواسط آبان جمع‌آوري مي‌شود (4).

قسمت مورد استفاده: برگ، ريشه، بذر (2).

كاربرد درماني: ضدگرفتگي عضلاني، بادشكن، مدر، خلط آور، ضدروماتيسم و ضد ميكروب است. بطور سنتي براي درمان سوء هاضمه توام با نفخ، كوليك، عفونت‌هاي مجاري ادراري، سنگهاي كليه و مثانه، سرفه‌هاي ناشي از برونشيت در افراد كهنسال، قاعدگي دردناك، فقدان قاعدگي ناشي از اختلال عضوي و درد عضلاني بكار مي‌رود (5، 6).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: بذر اين گياه در مطالعات حيواني خواص ديوريتك با دوزهاي پايين داشته است. در دوزهاي بالاتر سبب انقباض عضله صاف روده، مثانه و رحم شده، مي‌تواند سبب القاء سقط جنين گردد (6).

احتياط مصرف: با مقادير زياد مصرف نشود. واكنشهاي حساسيت به نور، بخصوص بدنبال مصرف موضعي آن بروز مي‌كند. سبب تشديد بيماريهاي كليوي مي‌شود و با داروهاي مهار كننده مونوآمين اكسيداز تداخل دارد (5).

منع مصرف: در بارداري، حساسيت مفرط به اين گياه يا تركيبات آن مصرف نشود (6).

تركيبات شيميايي: فلاونوئيد، فورانوكومارين، اسانس، روغن‌هاي ثابت، اولئورزين، پروتئين، كربوهيدارت، ويتامين (A, C) و مواد معدني (5).

نحوه و ميزان مصرف:

1- دم كرده: 6-2 گرم ريشه خشك يا برگ گياه، به صورت روزانه ميل شود (7).

2- دانه: 2-1 گرم ميل شود (5).

3- عصاره مائي: به نسبت 1:1 در الكل 25%، 4-2 ميلي‌ليتر، سه بار در روز ميل شود (5).

مصرف غذايي: با مقادير كم به عنوان طعم دهنده در مواد غذايي مصرف مي‌شود (5).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Ger.: Kneipp Petersilie N (8).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 244

3- قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 73

4- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 245

5- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 203

6- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 617

7- Fetrow CW, Avila Juan R. Professional's Handbook of Complementary & Alternative Medicines. Springhouse: Springhouse. 2001: 577

8- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1648

انيسون (1)

بادیان رومی

Pimpinella anisum L.

Family: Apiaceae

Synonyms: Anisum odoratum Raf., Anisum officinale DC., Apium anisum (L.) Crantz

English name: Anise, Anise seed

ريخت شناسي گياه: گياه يكساله، ارتفاع 60 سانتيمتر، برگها پر مانند، گلها به رنگ زرد، گل آذين چتر مركب شياردار و دانه‌ها به رنگ سبز – خاكستري (2).

محل رويش: در آذربايجان (كليبر) و همدان (شمال سركان) مي‌رويد (3).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: ميوه‌ها به تناسب اختصاصات محل كشت، از اوايل تا اواخر مرداد ماه رسيده و سپس برداشت مي‌شود (4).

قسمت مورد استفاده: ميوه و ريشه (3، 5).

كاربرد درماني: ميوه و ريشه گياه در سرماخوردگي،‌ سرفه، برونشيت، تب و لرز، التهاب دهان و حلق، سوء هاضمه، كم اشتهايي مصرف مي‌شود (5، 6).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: خلط آور، ضد اسپاسم خفيف، ضد باكتري، ضد ويروس، دافع حشرات (6).

احتياط مصرف: در موارد حساسيت پوستي و التهاب از مصرف گياه بايد پرهيز شود. دوز بالاي گياه با داروهاي ضدانعقاد و مهار كننده‌هاي مونوآمين اكسيداز تداخل مي‌كند (5).

منع مصرف: در بارداري و افراد حساس به انيسون مصرف نشود (6).

تركيبات شيميايي: اسانس (آنتول)، كومارين (فورانوكومارين)، فلاونوئيد، اسيد چرب، فنيل پروپانوئيد، استرول، پروتئين، كربوهيدارت، چربي، استيگمااسترول (فيتواسترول)، نمك‌هاي پالميتات و استئارات، تري ترپن (2، 5).

نحوه و ميزان مصرف:

1- دم كرده: 1-5/0 گرم از ميوه خشك، سه بار در روز ميل شود (5).

2- روغن: 2/0-05/0 ميلي‌ليتر، سه بار در روز ميل شود (5).

3- اسپريت انيس: 1-3/0 ميلي‌ليتر، سه بار در روز ميل شود (5).

4- تقطير شده آب انيس: 30-15 ميلي‌ليتر، سه بار در روز ميل شود (5).

مصرف غذايي: به عنوان طعم دهنده غذايي بكار مي‌رود (2).

نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآورده‌هاي تركيبي كارامين، كارميناتيف (7).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Multi – ingredient: Fr.: Elixir Bonjean; Ger.: Echtroferment – N; UK.: Carminative Tea (8)

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 246

3- - امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 230

4- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 140

5- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 30

6- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 36

7- اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي. اطلاعات و كاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران. شركت داروگستر رازي، 1380: 120 و 117

8- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1580

اسفرزه (1)

بارهنگ کتانی

Plantago indica L.

Family: Plantaginaceae

Synonyms: Plantago psyllium L. Plantago arenaria Waldst. & Kit.

English name: Flaxseed plantain, Psyllium seed Fleawort, Clammy Plantain, Fleaseed

ريخت شناسي گياه: گياه يكساله، كركدار، غده پوش، كوتاه يا نسبتاً بلند، ارتفاع 150-30 سانتيمتر، ساقه علفي،‌ ايستاده يا خيزان، ساده يا منشعب، برگها متقابل، خطي، باريك يا سرنيزه‌اي، گل ريز، به رنگ سفيد مايل به سبز، ‌سنبله‌هاي پرگل، كركدار غده پوش، تخم مرغي كروي، با دمگل بلند (2).

محل رويش: دشت گرگان، خراسان، رودبار، بين چالوس و رشت بين منجيل و پاچنار. كردستان، ايلام،‌ مهران، اصفهان،‌ خوزستان، شوش، فارس، بوشهر، بستك،‌ سبزواران، شيروان در كرمان، بم، بندر عباس، بلوچستان، ايرانشهر،‌ سراوان، نزديك شيراز (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: زمان جمع‌آوري آن مرداد ماه و يا آخر تابستان است (3، 4).

قسمت مورد استفاده: پوسته و دانه (5).

كاربرد درماني: ملين و نرم كننده غشاء مخاطي است. در نفخ مزمن، اسهال مزمن، اسهال خوني، التهاب لثه، كوليت مخاطي و سندرم روده تحريك پذير (Irritable Bowel Syndrom) مصرف مي‌شود (6).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: سبب كاهش سطح كلسترول و تري گليسيريد سرم و كاهش سطح كلسترول كبدي مي‌گردد (6). مصرف آن موجب كاهش ابتلا به سنگ صفرا در افراد چاق، بهبودي ديابت و كاهش چربي خون بيماران ديابتي نوع دوم مي‌شود (6، 7، 8، 9).

احتياط مصرف:

منع مصرف: افرادي كه به اين گياه حساسيت دارند نبايد مصرف كنند (9).

تركيبات شيميايي: آلكالوئيد، موسيلاژ، گليكوزيدهاي ايريدوئيدي، ساكاريد، استرول، تري ترپن،‌اسيدهاي چرب، تانن (7).

نحوه و ميزان مصرف: 3 تا 5 گرم پوست دانه بصورت خوراكي بعنوان ملين، يا 5 تا 10 گرم دانه (در كودكان 3 گرم) پس از چند ساعت غوطه‌ور بودن در آب گرم همراه با مقدار زيادي آب (8).

مصرف غذايي: در صنايع غذايي بعنوان پايدار كننده و قوام دهنده بكار مي‌رود (7).

نام تجاري دارو موجود در ايران: فرآورده تركيبي پسيليوم (8).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

UK.: Fibre life; USA.: Fiberall (9).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 11). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1339

3- توكلي صابري، محمد رضا؛ صداقت محمد رضا. گياهان دارويي (ترجمه). انتشارات روزبهان. 1366: 173

4- - امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 239

5- Member of the scientific committee. The British Herbal Medicine. 1996: 165

6- Artery 1995; 21 (6): 352-61

7- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 173

8- كميته تدوين فارماكوپه گياهي ايران. فارماكوپه گياهي ايران. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي. معاونت غذا و دارو، 1381: 74

9- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Complete Drug Reference. 2007: 1566

بارهنگ (1)

Plantago major L.

Family: Plantaginaceae

Synonyms: Plantago gigas H. Lév., Plantago latifolia Salisb., Plantago major var. gigas (H. Lév.) H. Lév.

English name: Ripple – seed plantain, Great plantain, Waybread

ريخت شناسي گياه: گياه بي كرك يا كمي كرك پوش با بن و ريشه‌اي كوتاه، ساقه يا تيرك گل (هامپ) فاقد برگ، متعدد ايستاده يا خيزان، فاقد شيار. برگها تماماً طوقه‌اي و بن رست، تخم مرغي پهن يا پهن دراز، ‌بي كرك يا كرك پوش. گل‌ها به رنگ سبز متمايل به قهوه‌اي، كوچك، ‌مجتمع در خوشه‌هاي طويل استوانه‌اي (2).

محل رويش: در نواحي اطراف تهران، شمال شرقي و غربي، شرق، غرب، بخش مركزي و جنوب شرقي پراكندگي دارد (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: دانه در تابستان جمع‌آوري مي‌شود (3).

قسمت مورد استفاده: برگ (3، 4).

كاربرد درماني: بعنوان جانشين اسفرزه برگهاي آن در طب سنتي بكار مي‌روند. Aucubin موجود در گياه،‌ دفع اسيد اوريك از كليه را افزايش مي‌دهد. Apigenin موجود در گياه ضد التهاب و مدر است و در بيماري التهاب مثانه همراه با خونريزي، و بواسير همره با تحريك و خونريزي مصرف مي‌شود (4، 5).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: اثر درماني گياه در برونشيت مزمن انسان گزارش شده است (4).

احتياط مصرف: واكنشهاي حساسيتي بصورت درماتيت تماسي ايجاد مي‌كند. برگهاي سبز آن سبب واكنش مشابه روغن خردل مي‌شوند و دانه نيز واكنش آلرژيك مي‌دهد (4).

منع مصرف: در دوران بارداري مصرف نشود (4).

تركيبات شيميايي: ايريدوئيد، فلاونوئيد، تانن، اسيدهاي گياهي، موسيلاژ، آلكالوئيد، آمينواسيد، كربوهيدارت، گليكوزيد (4).

نحوه و ميزان مصرف:

1- دم كرده: 4-2 گرم برگ خشك، سه بار در روز ميل شود.

2- عصاره مائي: به نسبت 1:1 در الكل 25%، 4-2 ميلي‌ليتر، سه بار در روز ميل شود.

3- تنتور: به نسبت 1:5 در الكل 45%، 4-2 ميلي‌ليتر، سه بار در روز ميل شود (4).

مصرف غذايي: مصرف غذايي ندارد (4).

نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآورده پلانتاژل (5).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Ger.: Broncho-sern, Fr.: Sensivision au plantain (6).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 6). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 721

3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 249

4- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 210

5- كميته تدوين فارماكوپه گياهي ايران. فارماكوپه گياهي ايران. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي. معاونت غذا و دارو، 1381: 126

6- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1236

خرفه (1)

Portulaca oleracea L.

Family: Portulacaceae

Synonyms: Portulaca consanguinea Schltdl., Portulaca fosbergii Poelln., Portulaca latifolia Hornem.

English name: Common purslane, Purslane

ريخت شناسي گياه: گياه فاقد كرك با ساقه گوشتي و انشعابات  فراوان، برگها فاقد دمبرگ، گوشتي و تخم مرغي واژگون، گلها زرد رنگ، فاقد پايه منفرد، يا بصورت دسته‌اي در كنار برگها، ميوه كپسول با دانه‌هاي فراوان، شكوفا در جهت عرضي (2).

محل رويش: تقريباً در تمام نقاط ايران، بخصوص نواحي گيلان، مازندران، تهران و اطراف آن، نوحي غرب و جنوب شرقي (بلوچستان) پراكندگي دارد. فرم اصلاح شده اين گياه در مناطق جنوبي ايران بعنوان سبزي خوردن كاشته مي‌شود (1).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در تابستان جمع‌آوري مي‌شود (3).

قسمت مورد استفاده: اندام‌هاي هوايي گياه (3).

كاربرد درماني: در اختلالات دستگاه گوارش و مجاري ادراري مصرف مي‌شود. بدليل خاصيت مدر آن در بيماريهاي مثانه بطور مثال، تكرر ادرار و بدليل خاصيت موسيلاژي گياه در تسكين ناراحتيهاي گوارشي نظير اسهال خوني و در طب سنتي چين براي درمان آپانديس، نيش زنبور و مار گزيدگي و جوشانده يا عصاره آن بصورت موضعي در كاهش تب، سوختگي‌ها و كفگيرك (عفونت استافيلوكوكي مقاوم پوستي بهمراه حفره‌هاي بهم پيوسته چركي) مصرف مي‌شود. اين گياه حاوي مقادير زيادي اسيدهاي چرب Omega – 3 است كه در جلوگيري از حمله قلبي و تقويت سيستم ايمني بسيار مهم است. در بواسير، خونريزي بعد از زايمان، اگزما و التهاب پستان نيز بكار مي‌رود (3، 4).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: اثرات ضدسرطاني در محيط كشت از عصاره گياه كامل مشاهده شده است. بعلاوه اثر محافظت رشته عصبي در برابر كاهش اكسيژن دارد (5) و همچنين اثر ضدالتهابي و كاهش درد نيز از عصاره اين گياه گزارش شده است (6، 7).

احتياط مصرف:

منع مصرف: در دوران بارداري مصرف نشود (3).

تركيبات شيميايي: موسيلاژ، اسيد گياهي، ساكاريد، ويتامين A, B₁, C مواد معدني (كلسيم)، نورآدرنالين، دوپامين (3).

نحوه و ميزان مصرف: 50 تا 100 گرم گياه تازه روزي 3 بار همراه با غذا (8).

مصرف غذايي: بعنوان سبزي مصرف خوراكي دارد (3).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: فرآورده دارويي ندارد.

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 1). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 23

3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 253

4- Dent bown. Encyclopedia of Herbs and other uses. 1996: 334

5- Wang W, Gu L, Dong L, Wang X, Ling C, Li M.Protective effect of Portulaca oleracea extracts on hypoxic nerve tissue and its mechanism. Asia Pac J Clin Nutr. 2007;16 Suppl 1:227-33

6- Yen GC, Chen HY, Peng HH.Evaluation of the cytotoxicity, mutagenicity and antimutagenicity of emerging edible plants. Food Chem Toxicol. 2001 Nov;39(11):1045-53

7- Chan K, Islam MW, Kamil M, Radhakrishnan R, Zakaria MN, Habibullah M, Attas A. The analgesic and anti-inflammatory effects of Portulaca oleracea L. subsp. Sativa (Haw.) Celak. J Ethnopharmacol. 2000 Dec;73(3):445-51

8- صمصام شريعت، سيدهادي. تجزيه گياهان دارويي. انتشارات ماني، 1383: 152

كرچك (1)

بید انجیر

Ricinus communis L.

Family: Euphorbiaceae

Synonyms: Cataputia major Ludw., Cataputia minor Ludw., Ricinus africanus Mill.

English name: Palma christi, Castor – oil plant, Castor bean, Common oil nut tree

ريخت شناسي گياه: در مناطق گرم جنوب بصورت درختچه‌هاي بزرگ و پايا و در نقاط سرد بصورت بوته‌هاي يكساله تا ارتفاع يك متر مي‌رويد. برگها نسبتاً بزرگ، با پنجه‌اي مركب و در حاشيه دندانه‌دار، گلها در مجتمع در خوشه گرزنهاي انتهايي، ميوه كپسول و سطح آن پوشيده از زوايد سوزني بلند خار مانند، در داخل هر قاب يك دانه يا پوسته سخت و مرمرگونه (2).

محل رويش: در مناطق گرم جنوب ايران، بلوچستان، آذربايجان، بخشهاي شمالي ايران و خراسان پراكندگي دارد (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در تمام سال كپسول دانه‌ها هنگام شكفتن جمع‌آوري مي‌شود (3).

قسمت مورد استفاده: دانه و روغن دانه (3).

كاربرد درماني: روغن دانه بعنوان مسهل مصرف مي‌شود، همچنين بعنوان قطره چشمي براي برطرف نمودن تحريكات مواد خارجي در چشم و بعنوان حلال براي تجويز بعضي از داروها استفاده مي‌شود (4).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: سبب مهار سنتز پروتئين، در ريبوزوم سلولهاي ميلوماي موش مي‌شود (5). تجويز غذاي حاوي 5/0% دانه كرچك موجب اختلال در رشد و حركت و مرگ جوجه مي‌شود (6). سگ‌هايي كه بطور تصادفي دانه اين گياه را خورده بودند مبتلا به كاهش فشار خون، افسردگي، اختلالات گوارشي و از 98 مورد 9% آنها مردند (7).

احتياط مصرف: مصرف خوراكي با دوز بالا مسهل قوي است و ايجاد تهوع، استفراغ و كوليك مي‌كند. در موارد انسداد روده نبايد مصرف شود. دانه‌هاي گياه حاوي پروتئين سمي ريسين است كه واكنشهاي حساسيتي ايجاد مي‌كند (4).

منع مصرف: در انسداد مجاري گوارشي و دوران بارداري نبايد مصرف شود (4).

تركيبات شيميايي: اسيدهاي چرب غيراشباع مانند ريسنولئيك اسيد و پروتئين ريسين (8، 9)

نحوه و ميزان مصرف: روغن آن به عنوان مسهل در شيرخواران و كودكان تا سن 2 سال 5-1 ميلي‌ليتر يك بار در روز،‌از دو سال به بالا 15-5 ميلي‌ليتر يك بار در روز و در بزرگسالان 60-15 ميلي‌ليتر يك بار در روز (10).

مصرف غذايي: مصرف غذايي ندارد.

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

UK.: Chloroxylenol solution; USA.: Aromatic castor oil; Castor oil capsules; Castor oil emulsion (8).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 297

3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 260

4- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1687

5- Biochim Biaphys Acta 1975 sep 12; 407 (1): 99 – 107

6- el Badwi SM, Mousa HM, Adam SE, Hapke HJ. Response of brown hisex chicks to low levels of Jatropha curcas, Ricinus communis or their mixture. Vet Hum Toxicol. 1992 Aug;34(4):304-6

7- Albretsen JC, Gwaltney-Brant SM, Khan SA.  Evaluation of castor bean toxicosis in dogs: 98 cases. J Am Anim Hosp Assoc. 2000 May-Jun;36(3):229-33

8- Jean Bruneton. Pharmacognosy Phytochemistry Medicinal Plants. 1995: 130

9- Scarpa A, Guerci A. Various uses of the castor oil plant (Ricinus communis L.). A review.  J Ethnopharmacol. 1982 Mar;5(2):117-37

10- كميته تدوين فارماكوپه گياهي ايران. فارماكوپه گياهي ايران. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي. معاونت غذا و دارو، 1381: 626

ريوند چيني (1)

Rheum palmatum L.

Family: Polygonaceae

Synonyms: Rhabarbarum palmatum Moench, Rheum potaninii Losinsk.

English name: Chinese Rhubarb

ريخت شناسي گياه: گياه چند ساله، ارتفاع 3 متر، برگها پنجه‌ا‌ي شكل، داراي ريزوم ضخيم، گلها كوچك قرمز رنگ (2 و 3).

محل رويش: بصورت كاشته شده در ايران موجود مي‌باشد (1).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در ماههاي مهر و آبان، جمع‌آوري مي‌شود. غده‌هاي زيرزميني را از زمين خارج كرده و پس از تراشيدن سطح خارجي آنها را تقسيم و در حرارت 40-30 درجه سانتيگراد و يا در هواي آزاد خشك مي‌نمايند (1).

قسمت مورد استفاده: ريزوم‌ها (4).

كاربرد درماني: ريزوم و ريشه اين گياه داراي خاص ضدعفوني كننده، قابض، مسهل، كاهش دهنده فشار خون، مقوي معده و اشتهاآور مي‌باشد. در دوز كم ضداسهال و در دوز بالا مسهل مي‌باشد. در طب چيني در سرطان، يبوست، اسهال، تب، سردرد، يرقان، مالاريا، زخم، سوختگي و دندان درد استفاده مي‌شود (5).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: بواسطه حضور مشتقات آنتراكينون و تانن داراي دو اثر ملين و قابض مي‌باشد با دوز پايين ضد اسهال و در دوز بالا بعنوان يك ماده مسهل مي‌باشد (4). اثر كاهندگي چربي خون و ضد ويروسي هپاتيت B از عصاره الكلي ريشه گياه گزارش شده است (4، 6، 7).

احتياط مصرف: برگهاي گياه بسيار سمي است كه بعد از خوردن باعث شكم درد، تهوع، استفراغ، تنگي نفس، سوزش دهان و حنجره، خونريزي داخلي، كوما و حتي مرگ مي‌شود (5). سميت كليوي روي موش آزمايشگاهي از عصاره ريشه گياه گزارش شده است (8).

منع مصرف: در دوران شيردهي و بارداري، بيماران بواسيري، روماتيسمي و كليوي مصرف نشود (5).

تركيبات شيميايي: گليكوزيدهاي آنتراكينوني (Rhein, Emodin)، فلاونوئيد، اسيدهاي فنلي، تانن، كلسيم اگزالات، اسيدهاي چرب، رزين، نشاسته، كربوهيدارت، اسانس (2، 4).

نحوه و ميزان مصرف:

1- ريزوم ريشه: 1-2/0 گرم در روز مصرف شود (4).

2- جوشانده: 100 ميلي‌ليتر جهت درمان يبوست عصرها ميل شود.

3- تنتور: جهت تحريك اشتها، 20 قطره همراه آب، 2 بار در روز ميل شود (2).

مصرف غذايي: ساقه گياه مصرف خوراكي دارد (4).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Ger.: Phytoestrol N. (9)

منابع:

1- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 259

2- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 124

3- Dent bown. Encyclopedia of Herbs and other uses. 1996: 189

4- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 228

5- James A. Duke. CRC Handbook of Medicinal Herbs 1989: 404

6- Xie W, Xing D, Zhao Y, Su H, Meng Z, Chen Y, Du L. A new tactic to treat postprandial hyperlipidemia in diabetic rats with gastroparesis by improving gastrointestinal transit. Eur J Pharmacol. 2005 Mar 7;510(1-2):113-20

7- Yan M, Zhang LY, Sun LX, Jiang ZZ, Xiao XH. Nephrotoxicity study of total rhubarb anthraquinones on Sprague Dawley rats using DNA microarrays. J Ethnopharmacol. 2006 Sep 19;107(2):308-11

8- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1239

9- Li Z, Li LJ, Sun Y, Li J.  Identification of natural compounds with anti-hepatitis B virus activity from Rheum palmatum L. ethanol extract. Chemotherapy. 2007;53(5):320-6

|