معرفی گیاه گلپر

گلپر (1)

Heracleum persicum Desf. ex Fisch., C.A.Mey. & Avé-Lall.

Family: Apiaceae

Synonyms: Heracleum glabrescens Boiss. & Hohen.

English name: Persian cow - parsnip

ريخت شناسي گياه: گياهي كوهستاني دو ساله و يا سه ساله و يا پايا، ارتفاع 120-50 سانتيمتر. ساقه ايستاده، بسيار ضخيم، منشعب، داراي شاخه‌هاي منتهي به گل آذين چتري مركب وسيع و گسترده. برگها به رنگ سبز تيره، سطح زيرين فاقد كرك ولي در سطح زيرين پوشيده از كرك، پهنك بزرگ و گسترده، 1 يا 2 بار تقسيمات شانه‌اي عميق، گلها به رنگ سفيد. ميوه در سطح پشتي فشرده، مسطح، شامل حاشيه‌اي پهن با پره‌هاي نازك (2، 3).

محل رويش: ارتفاعات البرز در دره كرج، گچسر، ارتفاعات شميران، اوشان، طالقان، دماوند، پايين ارتفاعات دنا، آذربايجان، همدان و خوانسار مي‌رويد (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: برگهاي گلپر را در تابستان (موقعي كه كاملاً رسيده‌اند) و ميوه آن را در پاييز محصول برداري مي‌نمايند (4).

قسمت مورد استفاده: ميوه (5).

كاربرد درماني: میوه گل پر ضد تشنج و ضد درد است و برگ آن هضم کننده و آرام کننده است. در ایران میوه گل پر را کوبیده با اغذیه به عنوان بادشکن مصرف می کنند و برگ آن را هم ترشی می اندازند. در طب سنتی از این گیاه به عنوان ضد عفونی کننده دستگاه گوارش استفاده می شود. این گیاه دارای خواص آنتی اکسیدان، ضد التهاب و تقویت کننده فعالیت سیستم ایمنی می باشد. از خواص دیگر آن ضد دیابت، ضد چاقی، درمان اسهال ناشی از سرماخوردگی و افزایش دهنده شیر است. فروكومارين متوكسالين در درمان پسوريازيس كاربرد دارد (6).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: احتمالاً خلط‌آور خفيف است، ولي بدليل عوارض فتوتوكسيك براي اين منظور كاربردي ندارد (6). ترکیبات موجود در این گیاه بر التهاب و همچنین سرطان مؤثر است. ترکیبات استات و کومارین های موجود در گلپر خواصی مشابه داروهای داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی دارند که توسط مکانیسم سیکلواکسیژنازها از سنتز پروستاگلاندین ها جلوگیری می کنند. استفاده از این گیاه به صورت مکمل همراه با داروی آتورواستاتین منجر به کاهش بسیار زیاد در غلظت کلسترول می شود و این به دلیل وجود فورانوکومارین ها و فلاونوئیدها می باشد که اثرات کاهنده لیپید دارند. این گیاه به دلیل اثرات آنتی اکسیدان می تواند رادیکال های آزاد مضر را خنثی کند و ترکیبات کومارینی و مشتقات آن به دلیل خواص فارماکولوژی زیاد باعث شده که گلپر ارزش دارویی بالایی داشته باشد. در پژوهش ها ثابت شده که ترکیب کومارینی به نام اسفوندین موجود در عصاره هیدروالکلی این گیاه باعث مهار بیان آنزیم سیکلواکسیژناز 2 القا شده به وسیله اینترلوکین- بتا (IL-IB) می شود. و از آن جا که این آنزیم نقش اساسی در ایجاد التهاب و درد دارد منجر به اثرات ضد التهابی و ضد دردی می گردد. از اثرات مهم دیگر دارویی آن، خاصیت آنتی توموری است که ناشی از ترکیب هگزیل استات و اکتیل بوتارات موجود در آن است (-107(

احتياط مصرف: مصرف مقادير زياد بدليل ايجاد طپش قلب ممنوع مي‌باشد (5). بدليل وجو فروكومارين، آثار فتوتوكسيك دارد (6).

منع مصرف: مصرف مقادیر زیاد این گیاه در اوایل بارداری به دلیل اثرات قاعده آور مجاز نمی باشد. مصرف آن در دوران شیردهی با احتیاط باشد.

تركيبات شيميايي: اسانس، فورانوكومارينها، كوئرستين (7).

نحوه و ميزان مصرف: در منابع ذكر نشده است.

مصرف غذايي: بعنوان ادويه مصرف مي‌شود (5).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: فرآورده دارويي ندارد.

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 7). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 817

3- قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 774

4- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 386

5- زرگري، علي. گياهان دارويي.(جلد 2) موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 619

6- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd edition. 2005: 436

7-Hajhashemi V, Sajjadi SE and Heshmati M.Anti-inflammatory and analgesic properties of Heracleum persicum essential oil and hydroalcoholic extract in animal models. J. Ethnopharmacol. 2009; 124: 475 - 80.

8-Souri E, Farsam H, Sarkheil P and Ebadi F.Antioxidant activity of some furanocoumarins isolated from Heracleum persicum.Pharmaceutical Biol. 2004; 6: 396 - 99.

9-Nazemi A. Hashemi M, Khatami Nejad M.R,Poorshamsian K. Consideration of antibacterial activity of Heracleum Persicum extracts, Medical Sciences Journal of Islamic Azad University 2005;15 (2): 91-94.

10-Firuzi O, Asadollahi M, Gholami M, Javidnia K. Composition and biological activities of essential oils from four Heracleum species. Food Chem. 2010; 122: 117 - 22.