بادرنجبویه (1)

بادرشبي، شاطرا مرزه

Dracocephalum moldavica L.

Family: Lamiaceae

Synonyms: Dracocephalum fragrans Salisb., Nepeta moldavica (L.) Baill.

English name: Moldavian drogon head, Moldavian balm

ريخت شناسي گياه: گياه يكساله، ظاهراً بي كرك، ارتفاع 70-30 سانتيمتر. ساقه ايستاده، منفرد يا از قاعده منشعب، برگها پهن دراز – سرنيزه‌اي، در قاعده مقطع و يا كنجي،‌ در حاشيه دندانه اره‌اي – كنگره‌اي. گلها به رنگ صورتي، سفيد، آبي – بنفش، نسبتاً بزرگ، مجتمع در توده‌هاي مجزا در طول گل آذين نسبتاً بلند (2).

محل رويش: در مازندران، تبريز،‌ ديزه سيامك نزديك اروميه، ده بالا در يزد، احتمالاً اين گياه را بصورت خودرو نمي‌توان يافت ولي بطور وسيع در بيشتر مزارع آذربايجان بويژه تبريز،‌ اروميه و خوي كاشته مي‌شود (2).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در اوايل خرداد تا اوايل تير ماه جمع‌آوري مي‌گردد (3).

قسمت مورد استفاده: برگها (4).

كاربرد درماني: برگ و قسمتهاي هوايي گياه داراي اسانس است و از آن در طب سنتي بعنوان التيام دهنده زخمها و جراحت استفاده مي‌شود (4، 5). آن را التیام‌بخش زخم می‌دانند و از عرق بادرشبو به عنوان تقویت کننده قلب و آرامبخش استفاده می‌شود. آن را دارای خواص آرامش‌بخش، اشتهاآور و ضدنفخ نیز دانسته‌اند.

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: مطلبي يافت نشد.

احتياط مصرف: مطلبي يافت نشد.

منع مصرف: مطلبي يافت نشد.

تركيبات شيميايي: از مهمترين مواد مؤثره آن روغن فرار است. درصد اصلي اسانس گياه مونوترپن‌هاي غيرحلقوي اكسيژن‌دار مي‌باشند، ژرانيال، ژرانيل استات، نرال، ژرانيول و نريل استات مجموعاً حدود 90% اسانس گياه را تشكيل مي‌دهند. تانن و فلاونوئيد نيز وجود دارد (1).

نحوه و ميزان مصرف: دم كرده 1 تا 2 گرم پودر گياه سه بار در روز (1).

مصرف غذايي: مصرف غذايي ندارد.

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: فرآورده دارويي ندارد.

منابع:

1- كميته تدوين فارماكوپه گياهي ايران. فارماكوپه گياهي ايران. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي. معاونت غذا و دارو، 1381: 113-108

2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 16). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1928

3- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 173

4- زرگري، علي. گياهان دارويي. (جلد 4). موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 83

5- امين غلامرضا، گياهان سنتي ايران موسسه پژوهشهاي گياهان دارويي ايران، دانشگاه علوم پزشكي تهران، دانشكده داروسازي، 1370: 43

6- Martínez-Vázquez, M., et al. "Neuropharmacological study of Dracocephalum moldavica L.(Lamiaceae) in mice: sedative effect and chemical analysis of an aqueous extract." Journal of ethnopharmacology 141.3 (2012): 908-917.