گشنيز (1)
Coriandrum sativum L.
Family: Apiaceae
Synonyms: Coriandrum majus Gouan, Bifora loureiroi Kostel.
English name: Coriander, Cellender
ريخت شناسي گياه: گياه يكساله، بدون كرك كه طول گياه به 50 سانتيمتر مي‌رسد. ساقه‌ها نازك، صاف و داراي انشعابات دو شاخه‌اي هستند. برگهاي پائيني با تقسيمات شانه‌اي و داراي 2-3 زوج برگچه تقريباً تخم مرغي، دندانه‌دار، برگهاي ساقه‌اي بدون دمبرگ مي‌باشند. گلها به رنگ سفيد و صورتي مجتمع در گل آذين چتر مركب و ميوه كروي است (2).
محل رويش: در باختران، آبادان، تبريز، بلوچستان، كرمان، بوشهر (باغ ماني)، برازجان، تهران، دماوند، دره آبشار و در غالب نقاط ايران كاشته مي‌شود (3).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: برداشت محصول خرداد تا اوايل شهريور ماه بر حسب محل كشت و آب و هوا صورت مي‌گيرد (4).
قسمت مورد استفاده: ميوه و برگ (5).
كاربرد درماني: خلط آور، ملين، اشتها آور، ضدباكتري، ضدقارچ و ضدنفخ است. بصورت موضعي در بواسير ودرد مفاصل استفاده مي‌شود (6، 7).
آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: از طريق اثر بر متابوليسم چربي (افزايش سنتز اسيدهاي صفراوي، افزايش تبديل كلسترول به اسيدهاي صفراوي و استرولهاي خنثي) سبب كاهش كلسترول سرم در بيماران مبتلا مي‌شود (8). در انسان اثر ضدديابت داشته است (9).
احتياط مصرف: اسانس گياه بصورت خوراكي مصرف نشود (7).
منع مصرف: مطلبي يافت نشد.
تركيبات شيميايي: اسانس، فلاونوئيد، كومارين، فتالدئيد، اسيد فنليك، تانن (6).
نحوه و ميزان مصرف:
1- دم كرده: 2 قاشق مرباخوري دانه خشك در يك فنجان آب خيسانده شود و روزي يك فنجان ميل شود.
2- پودر: 1 قاشق چايخوري در روز ميل شود (10).
مصرف غذايي: برگهاي آن بعنوان ادويه و طعم دهنده استفاده مي‌شود (11).
نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: بصورت تركيب موجود مي‌باشد:
Fr.: Mediflor Tisane Digestive No 3, Tisane Grande Chartreuse; Ger.: Carminativum Babynos, Floradix Multipretten; UK.: Cough Drops, Melissa Comp (11).
منابع:
1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
2- قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 743
3- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 10). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1173
4- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 388
5- يزداني، داراب. شهنازي، سحر. سيفي، حامد. كاشت، داشت و برداشت گياهان دارويي. جهاددانشگاهي واحد شهيد بهشتي، 1383: 56
6- Andrew Chevalier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 193
7- Dent bown. Encyclopedia of Herbs and other uses. 1996: 267
8- Plant foods Hum nutr 1997; 51 (2): 167-72
9- Int J Food Sci Nutr. 2005; 56 (6): 399-414
10- John B. Lust. The Herb Book. 1974 160
11- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 2004: 1599