معرفی گیاه بزرك

بزرك (1)

كتان

Linum usitatissimum L.

Family: Linaceae

Synonyms: Linum humile Mill.

English name: Fiber Flax, Low flax, Lint, lin, Common flax

ريخت شناسي گياه: يكساله، ساقه‌ها عمودي با شاخه‌هاي متعدد. برگها متناوب، ساده، سرنيزه‌اي تا مستطيلي دراز. در هر شاخه يك يا دو گل آبي يا آبي ارغواني. ميوه داراي 10-8 عدد كپسول، دانه‌ها صاف، پهن، به رنگ قهوه‌اي روشن (2).

محل رويش: در آذربايجان، لرستان، اصفهان، كرمان، هرمزگان بصورت كاشته شده يا نيمه خودرو وجود دارد (3).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در ماههاي تير و مرداد جمع‌آوري مي‌گردد (4).

قسمت مورد استفاده: بذر (3).

كاربرد درماني: مرهم، ملين و مسهل است. جوشانده دانه آن در درمان سرفه، زكام، اختلالات دستگاه گوارشي، تنفسي و مجاري ادراري مصرف مي‌شود. روغن آن براي دفع سنگ كيسه صفرا و دانه آن در درمان يبوست مصرف مي‌شود. در درمان روماتيسم نيز بصورت موضعي استفاده مي‌شود (2) و همچنين براي درمان يبوست، بيماري پوست التهاب كولون، ديورتيكوليت، آسيب‌هاي كولون بدليل سوء مصرف ملين‌ها، گاستريت و انتريت. ‌پروستاتيت مزمن، التهاب خفيف ركتوم، التهاب‌هاي پوستي جزئي، سرفه، برونشيت‌ها، يورتريت (التهاب پيشابراه)، اسهال و سوزاك تجويز مي‌شود و بشكل موضعي در درمان عفونت‌هاي پوستي كاربرد دارد (,65).

آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: خواص آنتی اکسیدانی روغن کتان در پیشگیری از استرس اکسیداتیو ناشی از سیکلوفسفامید به اثبات رسیده است.افزایش فعالیت فسفاتاز اسید و آنزیم گلوتاتیون اکسیداز به طور قابل توجهی با مصرف روغن دانه کتان مهار شده است که این اثر مربوط به آنتی اکسیدان های روغن دانه کتان مانند لیگنان و آلفالینولئیک اسید می باشد (7).همچنین ثابت شده است که آلفا لینولئیک موجود در روغن دانه کتان به دلیل فعالیت آنتی اکسیدانی بالا، فرد را در برابر ایسکمی قلبی،تشکیل کلون های سرطانی و دیابت محافظت می کند و نقش مهمی در بهبود عملکرد عروق دارد.و استفاده از رژیم غذایی روغن دانه کتان بعد از ایجاد ایسکمی باعث حفاظت از ریه و همچنین منجر به مهار آپوپتوز و التهاب در موش های صحرایی می شود (10-8).در پژوهشی دیگر مشخص شده است که استفاده از بذر کتان در رژیم غذایی زنان یائسه بسیاری از شاخص های مربوط به چربی های خون مانند کلسترول تام و LDL را کاهش داده است،که این اثر به دلیل وجود اسیدهای چرب غیراشباع مانند لینولنیک اسید موجود در بذر کتان است (11).دانه کتان به دلیل خواص آنتی اکسیدانی بالا علاوه بر کاهش چربی در بدن،سطح پراکسید چربی در هیپوکامپ را نیز کاهش می دهد. و در نتیجه باعث بهبود عملکرد حافظه فضایی شده و توانایی یادگیری را افزایش می دهد (12).پماد حاوی روغن کتان موجب کاهش تعداد سلول های ایمنی چند هسته ای می شود.همچنین تجویز همزمان آن با دارچین اثر بیشتری نسبت به پماد روغن کتان دارد (13).عصاره ی این گیاه باعث ترمیم سطوح نیتروژن اوره خون، کاهش سطوح فاکتور نکروز توموری آلفا و همچنین کاهش فشار خون می شود،که به دلیل وجود ترکیبات فنولی آن می باشد، و موجب مهار گونه های اکسیژن فعال شده و موجب پیشگیری از التهاب می شود (14).

احتياط مصرف: بيشتر از دوز تجويز شده مصرف نشود (6). بايد دور از نور و حرارت نگهداري شود. بدليل انرژي‌زايي بالا (Kcal470 در هر gr 100) افراد داراي اضافه وزن مي‌توانند از دانه كامل آن استفاده كنند (5).

منع مصرف: اسفاده از کتان در افراد با روده ی تحریک پذیر نباید استفاده شود. همچنین در زنان باردار و افراد با تخمدان پلی کیستیک و در مردانی که مشکل پروستات دارند منع مصرف دارد (6). منع مصرف در صورت وجود ايلئوس به هر دليل، تنگي در مري يا دستگاه گوارش و بيماري التهابي حاد روده، مري و دهانه ورودي معده (5).

تركيبات شيميايي: روغن ثابت، موسيلاژ،‌ پروتئين، گليكوزيدهاي سيانوژنيك (6، 7).

نحوه و ميزان مصرف:

1- براي مصارف سيستميك: 2-1 قاشق غذاخوري روغن يا دانه‌هاي رسيده روزانه به صورت خوراكي در 3-2 دوز منقسم مصرف شود. دوز ميانگين روزانه 28 گرم روغن يا دانه‌هاي رسيده مي‌باشد (8).

2- براي مصرف موضعي: 50-30 گرم بلغور كتان به صورت ضماد داغ و مرطوب و در صورت نياز همراه با فشار استفاده مي‌شود (8).

مصرف غذايي: روغن كتان به عنوان روغن خوراكي كاربرد دارد (9).

نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:

Aust.: Linusit Gold; Ger.: Linusit Creola; Linusit Darmaktiv Leinsamen (10).

منابع:

1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- John B. Lust. The Herb Book. 1974: 193-4

3- امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 178

4- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 342

5- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd Edition. 2005: 328

6- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 226

7-Bhatia AL, Manda K, Patni S, Sharma AL. Prophylactic action of linseed (Linum usitatissimum) oil against cyclo-phosphamide-induced oxidative stress in mouse brain. J Med Food 2006; 9: 261-4.

8-Mason JK, Chen J, Thompson LU. Flaxseed oil–trastuzumab interaction in breast cancer. Food Chem Toxicol2010; 48: 2223-6.

9-Mani UV, Mani I, Biswas M, Kumar SN. An open-label study on the effect of flax seed powder (Linum usitatissimum) supplementation in the management of diabetes mellitus. J Diet Suppl 2011;8:257-65.

10-Razi SS, Latif MJ, Li X, Afthinos JN, Ippagunta N, Schwartz G, et al. Dietary flaxseed protects against lung ischemia reperfusion injury via inhibition of apoptosis and inflammation in a murine model. J Surg Res2011; 171:113-21.

11-Arjmandi BH,Khan DA, Juma S, Drum ML, Venkatesh S, Sohn E, et al. Whole Flaxseed consumption lowers serum LDL-Cholesterol and Lipoprotein(a) concentr-ation in postmenopausal women. Nutri Res1998;18: 1203-14.

12-Fernandes FS, De Souza AS, Do Carmo MD, Boaventura GT. Maternal intake of flaxseed- based diet (Linum usitatissimum) on hippocampus fatty acid profile implications for growth locomotor activity and spatial memory. Nutrition2011;27:1040-7.

13-McDaniel, J.C., Massey, K. and Nicolaou, A. (2011). Fish oil supplementation alters levels of lipid mediators of inflammation in microenvironment of acute human wounds. Wound Repair Regen, 19(2): 189-200.

14-Arvindkumar E G, Jadhav SS, Bodha-nkar SL.Renoprotective effect of Linum usitatissimum seeds through haemodyna-mic changes and conservation of antioxid-ant enzymes in renal ischemia- reperfusion injury in rats. Arab J Urol 2011;9:215-21.

8- Fetrow CW, Avila Juan R. Professional's Handbook of Complementary & Alternative Medicines. Springhouse: Springhouse. 2001: 307

9- صمصام شريعت هادي، معطر فريبرز. گياهان و داروهاي طبيعي (مفردات پزشكي): مواد موثر، خواص درماني، موارد استعمال. انتشارات روزبهان، 1370: 128

10- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1629