ختمي، خطمی (1، 2)
Althaea officinalis L.
Family: Malvaceae
Synonyms: Althaea multiflora Rchb. ex Regel
English name: White mallow, Marsh - mallow
(قابل ذكر است كه اغلب گونه‌هاي جنس Althaea امروزه به جنس Alcea انتقال يافته است)
ريخت شناسي گياه: گياه چند ساله، كركدار به ارتفاع حداكثر 2/2 متر. ريشه ضخيم سفيد رنگ. برگها قلبي شكل. گل به رنگ صورتي (3).
محل رويش: گلستان (گرگان)، آذربايجان (بين سلماس و اروميه، شاهين‌دژ)، كردستان (30 كيلومتري شمال سنندج)، اصفهان (حاشيه زاينده‌رود)، مركزي (گردو رشوند)، لرستان (كبارا)، خراسان (خرق) (4).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: برداشت ريشه در پائيز سال دوم انجام مي‌شود و برداشت برگ و گل در طول تابستان صورت مي‌گيرد (5).
قسمت مورد استفاده: برگ، ريشه و گل گياه (5، 6).
كاربرد درماني: خلط آور، نرم كننده، ملين و مدراست. بطور سنتي در درمان سرفه، نزله، زخم معده، التهاب دهان و حلق و گلو كاربرد دارد (6).
آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: اثر ضدباكتري بويژه بر عليه پسودوموناس ائروجينوزا، پروتئوس ولگاريس و استافيلوكوكوس اورئوس گزارش شده است (5). پلي ساكاريدهاي گياه اثر ضد سرفه داشته‌اند (7).
احتياط مصرف: در درمان هايپوگلاسمي تداخل ايجاد مي‌كند (6).
منع مصرف: در منابع منع مصرفي براي آن ذكر نشده است (6).
تركيبات شيميايي: نشاسته، موسيلاژ، پكتين، فلاونوئيد، اسيدهاي فنليك، ساكارز، آسپارژين (آمينواسيد)، تانن، كلسيم اگزالات (5، 6).
نحوه و ميزان مصرف:
1- دم كرده: 5-2 گرم برگ خشك گياه سه بار در روز ميل شود (6).
2- عصاره مائي: برگ گياه به نسبت 1:1 در الكل 25%، سه بار در روز ميل شود (6).
3- پماد: پودر برگ گياه، بصورت 5% در پايه پماد سه بار در روز مصرف شود (6).
4- عصاره سرد: تهيه شده از ريشه خشك گياه، 5-2 گرم سه بار در روز مصرف شود (6).
مصرف غذايي: بعنوان طعم دهنده غذايي بكار مي‌رود (6).
نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:
Ger.: Phytohustil (8).
منابع:
1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
2- قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 257 و 266
3- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 136
4- امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 108
5- يزداني، داراب. شهنازي، سحر. سيفي، حامد. كاشت، داشت و برداشت گياهان دارويي. جهاددانشگاهي واحد شهيد بهشتي، 1383: 28
6- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 188
7- Bratisl Lek Listy. 2007; 108 (2): 93-9
8- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 2002: 1577