شنبليله (1)
Trigonella foenum-graecum L.
Family: Fabaceae (Papilionaceae)
Synonyms: Trigonella tibetana (Alef.) Vassilcz., Foenum-graecum officinale var. tibetanum Alef.
English name: Fenugreek, Fenugreek trigonella, Common fuengreek
ريخت شناسي گياه: گياهي علفي، يكساله، تقريباً بدون كرك به ارتفاع 50-15 سانتيمتر مي‌باشد. ريشه عمودي و ساقه منفرد، راست، توخالي، با شاخه‌هاي كوتاه و برگدار است. برگ سه برگچه‌اي، دمبرگدار، متناوب با برگچه‌هاي بزرگ، واژ تخم مرغي يا پهن دراز بوده و گل سفيد، نسبتاً بزرگ، منفرد و يا دو تايي، بدون پايه، واقع در كنار برگها و بدون كرك و با انشعابات كم مي‌باشد (2).
محل رويش: در لاهيجان، خوي، اروميه، ديز سيامك، اصفهان، بلوچستان و هريرود پراكندگي دارد (2).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: دانه از اواسط تير تا اوايل مرداد ماه يعني زماني كه ميوه‌ها كاملاً رسيده باشند، جمع‌آوري مي‌گردد (3).
قسمت مورد استفاده: بذر و قسمتهاي هوايي گياه (4، 5).
كاربرد درماني: بعنوان يك گياه كاهنده قند خون، ملين، اشتها آور، مسهل ضعيف و مغذي است كه بطور موضعي در درمان زخم، كوركها، دردهاي عضلاني، التهاب غدد لنفاوي و نقرس بكار مي‌رود (5).
آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: تركيبات فيبري و ساپونيني گياه اثر كاهش دهندگي كلسترول دارد و بواسطه تريگونلين، اسيد نيكوتيك و كومارين سبب كاهش قند خون مي‌شود. علاوه بر اين كومارين اندكي اثر آنتي ديورتيكي نيز دارد (5). تجويز عصاره برگ و دانه گياه موجب كاهش قند خون مي‌شود (6، 7). اثرات آنتي اكسيداني نيز از عصاره اين گياه گزارش شده است (8).
احتياط مصرف: بدليل تداخل اين گياه با داروهاي پايين آورنده قند خون و مهار كننده‌هاي مونوآمين اكسيداز، همراه با اين داروها مصرف نشود (5).
منع مصرف: در زنان باردار نبايد مصرف شود (4).
تركيبات شيميايي: اسانس، آلكالوئيد (تري گونلين)، ساپونين (ديوسژنين)، فلاونوئيد، موسيلاژ، پروتئين، روغن ثابت، ويتامين (A, B1, C) مواد معدني (9، 10).
نحوه و ميزان مصرف: 6-1 گرم دانه گياه، سه بار در روز ميل شود (5).
مصرف غذايي: بعنوان طعم دهنده غذايي بكار مي‌رود (5).
نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:
Fr.: Fenugrene. (11)
منابع:
1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
2- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 9). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1117
3- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 308
4- Penelope ody: The herbs society's Complete Medicinal Herbal. 1995: 106
5- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 117
6- Grover JK, Yadav S, Vats V. Medicinal plants of India with anti-diabetic potential.J Ethnopharmacol. 2002 Jun;81(1):81-100
7- Abdel-Barry JA, Abdel-Hassan IA, Jawad AM, al-Hakiem MH. Hypoglycaemic effect of aqueous extract of the leaves of Trigonella foenum-graecum in healthy volunteers. East Mediterr Health J. 2000 Jan;6(1):83-8
8- Dilsiz N, Sahaboglu A, Yildiz MZ, Reichenbach A. Protective effects of various antioxidants during ischemia-reperfusion in the rat retina. Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol. 2006 May;244(5):627-33. Epub 2005 Oct 5
9- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 276
10- Jean Bruneton. Pharmacognosy Phytochemistry Medicinal Plants. 1995: 95
11- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1706