غافث (1)
Agrimonia eupatoria L.
Family: Rosaceae
Synonyms: Agrimonia canescens Dumort.
English name: Cockle bur, Common agrimony (1)
ريخت شناسي گياه: گياهي علفي، چند ساله و معطر، به طول حدوداً 1 متر. گياه پوشيده از كركهاي بلند، گسترده، متراكم و كمي خميده، داراي بن منشعب، رونده و جوانه‌زا. برگها داراي تقسيمات عميق شانه‌اي، تخم مرغي – سرنيزه‌اي، پاييني‌ها سبز و بالاييها سبز نقره‌اي. گل آذين شامل 5 گلبرگ كوچك، به رنگ زرد و بصورت سنبله انتهايي (2، 3).
محل رويش: در گلستان (زيارت، رزين گل، گلستان، گنبد)، مازندران (رامسر، نوشهر، پل سفيد، كلاردشت، آمل)، گيلان (لوشان، هشتبر، فومن، رشت)، آذربايجان (كوههاي بزگوش)، همدان (گنج نامه)، فارس (فسا)، تهران (دماوند)، بروجرد، اراك، باختران، خراسان، اشتران‌كوه، دورود، ارتفاعات راسونه پراكندگي دارد (1، 3، 4).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در زمان گل‌دهي (تابستان) جمع‌آوري مي‌گردد (2).
قسمت مورد استفاده: اندامهاي هوايي گياه (2).
كاربرد درماني:استفاده از این گیاه در درمان اسهال، التهابات پوستی و آماس دهان و حلق مورد تایید قرار گرفته است. در اطفال براي درمان اسهال، بي اختياري ادرار و آماس مثانه بكار مي‌رود. بعنوان دهانشويه براي زخم‌هاي مزمن گلو مصرف مي‌شود (5). این گیاه برای درمان پسوریازیس، اگزمای دارای پوسته ریزی هم مصرف می شود. اثرات ضد دیابت آن نیز گزارش شده است.
آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: اين گياه بر ويروس هپاتيت B اثر مهاري دارد (6) و همچنين ضد التهاب است (7). اين گياه داراي اثرات ضدباكتري در مقابل استافيلوكوكوس اورئوس و آلفا – همولتيك استرپتوكوكسي مي‌باشد. كاهش غلظت آهن سرم در بيماران پورفيريا كوتانوس، افزايش انعقاد خون و افزايش دفع پورفيرين از ديگر خواص فارماكولوژيك اين گياه است (5).
احتياط مصرف: دوزهاي بالا اين گياه با داروهاي ضدفشار خون و درمانهاي ضدخونريزي تداخل دارد (5). به دلیل دارا بودن تانن ها، احتمال بروز اختلالات گوارشی و یبوست با مصرف زیاد آن می رود.
منع مصرف: در دوران بارداري و شيردهي مصرف نشود (5).
تركيبات شيميايي: اسانس، تانن، كومارين، فلاونوئيد (آپي ژنين)، پلي ساكاريد، ويتامين، اسيدهاي گياهي (5).
نحوه و ميزان مصرف:
1- دم كرده: 4-2 گرم گياه خشك، سه بار در روز ميل شود (5).
2- عصاره مائي: به نسبت 1:1 در الكل 25%، 3-1 ميلي‌ليتر سه بار در روز ميل شود (5).
3- تنتور: به نسبت 1:5 در الكل 45%، 4-1 ميلي‌ليتر سه بار در روز ميل شود (5).
مصرف غذايي: اين گياه به عنوان طعم دهنده به كار مي‌رود (5).
نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: بصورت تركيبي در داروهاي زير كاربرد دارد.
Aust.: Amersan; Krautertee Nr 28; vo cholin; Fr.: Tisane Hepaique de Hoerdt;
Ger.: Rhoival; UK: Piletabs (8).
منابع:
1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
2- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 159
3- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 8). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 1505
4- امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 98
5- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 21
6- Phytother. Res. 2005; 19 (4): 355-8
7- Biofactors. 2007; 29 (2-3): 91-104
8- Royal Pharmaceutical society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 2002: 1574